24 سائەت

ھەرە ياغاچ، مېتال، سۇلياۋ قاتارلىق ماتېرىياللارنى كېسىشكە ئىشلىتىلىدىغان ئاساسىي قول قورالى بولۇپ، ئۇنىڭ چىشلىق تىغى ماتېرىياللارنى ئۈنۈملۈك كېسىشكە ئىمكانىيەت يارىتىدۇ. ھەرىنىڭ تارىخى ناھايىتى ئۇزۇن بولۇپ، قەدىمكى زاماندىن تارتىپ ھۈنەرۋەنلەر، قۇرۇلۇشچىلار ۋە ياغاچچىلار تەرىپىدىن قوللىنىلىپ كەلگەن.

كۇلۇچ رۇسچە سۆز بولۇپ، پىشاڭ پرىنسىپىدىن پايدىلىنىپ بولتا، بۇرما مىخ، گايكا ۋە باشقا رېزبىلىق دېتاللارنى چىڭىتىش ياكى بوشىتىش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان بىر خىل قول قورالىدۇر. "چىراغ يورۇقىدا ھاشىمنىڭ قولىدىكى كۇلۇچ پارقىراپ كۆرۈنەتتى" دېگەن جۈملىدىن كۈندىلىك تۇرمۇشتا ئۇنىڭ ئومۇمىيۈزلۈك ئىشلىتىلىدىغانلىقىنى كۆرۈۋالغىلى بولىدۇ.

ئەتۋىركە رۇسچە سۆز بولۇپ، بەزى كىشىلەر قىسقارتىپلا ئەتىركە دەپمۇ ئاتاپ قويىدۇ. ھەر خىل ماشىنا ئۈسكۈنىلىرىنى قۇراشتۇرۇپ ياساشتا، قالپاقلىق بۇرما مىخلارنى بۇراپ چىڭىتىش، بوشىتىش ئۈچۈن ئىشلىتىدىغان قول سايمىنىدۇر. تەكشى نېپىز ئۇچلۇق باش ياكى كرىست شەكىللىك ئۇچلۇق بېشى بولۇپ، بۇرما مىخ بېشىنىڭ ئوقۇر چېكى ياكى ئويمان ئېغىزىغا كىرگۈزۈپ ئايلاندۇرۇش ئارقىلىق ئىشلىتىلىدۇ.

ۋاسكىتبول (Basketball) ئىككى كوماندا ئارىسىدا قولدا ئوينىلىدىغان دۇنيا مىقياسىدا كەڭ تارقالغان يۇمۇلاق توپ ئويۇنى بولۇپ، ئۇنىڭدا ھەر بىر كوماندا توپنى قارشى تەرەپنىڭ گارىغا (توپ سېۋىتى) تاشلاپ نومۇر توپلاپ ، بەلگىلەنگەن ۋاقىت ئىچىدە قارشى ئۇتۇشقا تىرىشىدۇ. بۇ ئويۇن 1891-يىلى دوكتور جېيمس نايسمىت (James Naismith) تەرىپىدىن ئامېرىكىنىڭ ماسساچۇسېتس شتاتىدا ئىجاد قىلىنغان. بۈگۈنكى كۈندە ۋاسكىتبول دۇنيا بويىچە ئەڭ كۆپ ئوينىلىدىغان ۋە كۆرۈلىدىغان تەنھەرىكەت تۈرلىرىدىن بىرى بولۇپ قالدى.

ھازىر ئۇيغۇر ئىلىدا يىگىرمە مىڭدىن كۆپرەك مەسچىت - مەدرىس بولۇپ، ئۇلار تالىپلار قىرائەتخانىسى، مۇدەررىس ئىشخانىسى، مەسچىت، ياتاق، سەرراپخانا، قازىخانا (مەھكىمە شەرئى)، تىلاۋەتخانا قاتارلىق بۆلۈمچىلەردىن تەركىب تاپقان، ئىمارەتلىرى پۈتۈنلەي ئۇيغۇر بىناكارلىق سەنئىتى ئۇسلۇبىدا ياسالغان بولۇپ، قويۇق يەرلىك ۋە مىللىي ئالاھىدىلىككە ئىگە.

مەن كىچىك ۋاقىتلىرىمدا، ئاپامنىڭ يۈزىگە بىر نەرسە سۈركىگىنىنى كۆرۈپ باقمىغان ئىدىم . ئۇ ئەتىگەنلىرى بىرمۇنچە ۋاقىتنى سەرپ قىلىپ گىرىم قىلىش، چىچىنى تۈزەش، تىرنىقنى بوياش دېگەندەك ئىشلارنى ھەرگىزمۇ قىلمايتى.

دەزمال كىيىم-كېچەك ۋە رەختلەرنى تۈزلەش، پۇرۇشقان يەرلىرىنى سىلىقلاشتا ئىشلىتىلىدىغان مۇھىم ئائىلە ئېلېكتىر ئەسۋابى بولۇپ، ئۇنىڭ تارىخى ئۇزۇن، تۈرلىرى كۆپ ۋە قوللىنىلىش دائىرىسى كەڭدۇر. بۇ ماقالىدا دەزمالنىڭ تارىخى، تۈرلىرى، خىزمەت پىرىنسىپى ۋە تاللاش ماھارەتلىرى تەپسىلىي تونۇشتۇرۇلىدۇ.

روزا ھېيت (ئەرەبچە: عيد الفطر) ئىسلام دىنىدىكى ئەڭ مۇھىم بايراملارنىڭ بىرى بولۇپ، رامىزان ئېيىدا بىر ئاي روزا تۇتقاندىن كېيىن شەۋۋال ئېيىنىڭ بىرىنچى كۈنى تەبرىكلىنىدۇ. ئۇيغۇرلار ئۈچۈن، روزا ھېيت پەقەت دىنىي پائالىيەت بولۇپلا قالماستىن، بەلكى مەدەنىيەت، ئەنئەنە ۋە كىملىك بىلەن زىچ باغلانغان مۇھىم ئىجتىمائىي ۋەقەدۇر. بۇ ماقالىدە روزا ھېيتنىڭ ئۇيغۇر جەمئىيىتىدىكى ئەھمىيىتى، تارىخى تەرەققىياتى ۋە بۈگۈنكى كۈندىكى تەبرىكلەش ئادەتلىرى ھەققىدە تەپسىلىي توختىلىمىز.

ئۇيغۇر مەدەنىيىتى ۋە تارىخىدا "بوسۇغا" ئۇقۇمى ناھايىتى مۇھىم ئورۇن تۇتىدۇ. بۇ سۆز پەقەت ماددىي قۇرۇلۇش ئېلېمېنتىلا ئەمەس، بەلكى ئۇيغۇر مەدەنىيىتى، ئىجتىمائىي مۇناسىۋەتلىرى، ئېتىقادلىرى ۋە...

ئۇيغۇر مەدەنىيىتى ۋە تارىخىدا "شاھزادە" ئۇقۇمى ناھايىتى مۇھىم ئورۇن تۇتىدۇ. بۇ سۆز پەقەت بىر ھاكىمىيەت مەنسىپىلا ئەمەس، بەلكى ئۇيغۇر ئەدەبىياتى، مەدەنىيىتى ۋە سىياسىي تارىخىدا چوڭقۇر مەنىگە ئىگە. ئۇيغۇرلار ئۇزۇن مۇددەتلىك تارىخىي جەريانىدا بۇ ئۇقۇمنى ئۆزىنىڭ مەدەنىيەت ھاياتىغا سىڭدۈرگەن ۋە ئۆزگىچە ئۇيغۇرچە مەنىلەر بىلەن بېيىتقان.

بولتا مېخانىكىلىق مۇقىملاشتۇرۇش سىستېمىسىدىكى ئاساسىي زاپچاس بولۇپ، ئۇلاش، چىڭىتىش ۋە كۆۋرۈك سېلىش ئىقتىدارىغا ئىگە. بولتا ئادەتتە مېتال ماتېرىياللىرىدىن ياسىلىدۇ ۋە ئىككى ياكى ئۇنىڭدىن ئارتۇق جىسىمنى رېزبا ئايلىنىشى ئارقىلىق زىچ تۇتاشتۇرۇشقا خىزمەت قىلىدۇ.

قوتاز سۈت ئەمگۈچى ھايۋانلار سىنىپى، جۈپ تۇياقلىقلار تەرتىپى (Artiodactyla)، كالىلار ئائىلىسى (Bovidae)، كالىسىمانلار ئۇرۇقى (Bovinae) ۋە كالا جىنسى (Bos) ئىچىدىكى بىر تۈردۇر. ئىلمىي نامى Bos grunniens (ئۆي قوتازلىرى) ۋە Bos mutus (ياۋايى قوتازلار) بولۇپ، كالىلارنىڭ بىر تۈرىدۇر.

ساغلاملىق يېمەكلىكلىرى،ئادەتتىكى يېمەكلىك ۋە دورىلارنىڭ ئوتتۇرىسىدا مۇئەييەن باغلىنىشمۇ شۇنداقلا پەرقمۇ مەۋجۇت. يېمەكلىك بولسا كىشىلەرنىڭ ئىستېمال قىلىشى ئۈچۈن تەمىنلەنگەن ئىچىملىك،يېمەكلىك خام ئەشيا قىلىنىپ ياسالغان ھەرخىل يېمەكلىك شۇنداقلا دورىلىق ماددىلارنى كۆرسىتىدىغان بولۇپ،داۋالاشنى مەقسەت قىلغان دورىلىق ماددىلارنى ئۆز ئىچىگە ئالمايدۇ.ئادەتتىكى يېمەكلىكنى ئىستېمال قىلىدىغان ئىستېمالچىلار توپىنىڭ چەكلىمىسى يوق بولۇپ،ئۆسۈپ يېتىلىش تەرەققىياتى،مىتابولىزىمغا نىسبەتەن يېمەكلىك مىقدارى جەھەتتە ئادەتتە بەلگىلىمە يوق.

1. رەھبەر بولغان كىشىدە چوقۇم ئومۇمىيلىق كۆز قارشى بولۇشى لازىم ①رەھبەر بولغان كىشى ھەر ۋاقىت « مەن قوماندانلىق قىلغۇچى»، «مەسئۇل ئادەممەن» دېگەن كۆز قاراش بىلەن قول ئاسىتىكىلەرگە يېتەكچىلىك قىلىشى لازىم، بولمىسا، رەھبەرلىكىنىڭ سۆز- ھەرىكىتى قول ئاستىدىكىلەرگە ناچار تەسىر كۆرسىتىپ، ئۇلارنى ئۆزىنىڭ ئادەتتىكى سەۋىيەسىنىمۇ جارى قىلدۇرالمايدىغان قىلىپ قويىدۇ.

ھەر كىمنىڭ ھاياتى تۈرلۈك تۈمەن ئىشلار قاينىمىدا دولقۇنلايدۇ. گاھى ئىش-ھەرىكەتلەر ئادەمنىڭ ھاياتلىق كېمىسىنىڭ راۋان ئىلگىرىلىشىگە تۇسقۇنلۇق قىلسا، يەنە شۇنداق قىممەتلىك، ئۆرنەك ئىش-ئەمەللەر باركى، ئۇ ئۆزىنىڭ شۇنچە ئاددى بولۇشىغا قارىماي، ئادەمگە نىشان، كۆڭلىگە ئەمىنلىك ئاتا قىلالايدۇ.

فېليەتون جەمئىيەتتىكى نۇقسان ۋە سەلبىي ھادىسىلەرنى كۈلدۈرگى، كىنايىلىك ۋە ئۆتكۈر تىل بىلەن تەنقىد قىلىدىغان ئەدەبىي ژانىر. بۇ ئاتالغۇ ئەسلىدە فرانسۇزچىدىن كەلگەن بولۇپ، كېيىن رۇس ۋە باشقا تىللارغا تارقالغان.

ئىلىم ساھەسىدە كۆك تۈركلەرنىڭ ئەسلى يۇرتىنىڭ ئالتاي تېغىغا يېقىن بىر جايدا ئىكەنلىكى قوبۇل قىلىنغان . بۇ ماقالىدە مەن بۇ يەرنى تېخىمۇ كەسكىن بىر رەۋىشتە مۇئەييەنلەشتۇرۇشكە تىرىشىمەن.نۇرغۇن قەبىلىئە ئەپسانىلىرى بۇ مەسىلىنىڭ ھەل قىلىشىغا ياردەم بېرىدۇ.ئالىملارنىڭ كۆپىنچىسى "تۈرك "سۆزى ئۈچۈن ئىشلىتىلگەن خەنزۇچە خەتنىڭ "突厥" ئىكەنلىكى ۋە خەنزۇچە مەنبەلەرنىڭ بۇ قەۋمگە مۇناسىۋەتلىك بايانلار بىلەن تولغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ .مانا مۇشۇ بايانلارنىڭ ئىككىسى "سۈينامە"(84-جلىد)ۋە "جۇنامە"(50-جىلد)لەرگە جۇغلانغان بولۇپ ، تاڭ سۇلالىسى دەۋرىدە خاتىرىگە ئېلىنغان(1)"سۈينامە"دە ئىككى مۇھىم بايان بار.

ئارىشاڭ بۇلاق سۈيىنىڭ بىر خىلى بولۇپ، يەر ئاستىدىن تەبىئىي ئېتىلىپ چىقىدىغان، بۇلاق ئېغىزىنىڭ تېمپېراتۇرىسى شۇ جاينىڭ يىللىق ئوتتۇرىچە تېمپېراتۇرىسىدىن كۆرۈنەرلىك يۇقىرى بولغان يەر ئاستى تەبىئىي بۇلاق سۈيى ھەمدە تەركىبىدە ئادەم بەدىنىگە پايدىلىق مىكرو ئېلېمېنتلار بولغان مىنېرال بۇلاق سۈيىنى كۆرسىتىدۇ.

ئۇيغۇر بولۇش سۈپىتىمىز بىلەن ﮬەممىمىزنىڭ ئۇيغۇر تارىخنى ئۈگۈنۈش ۋە بىلىش مەجبۇرىيىتىمىز بار، چۈنكى كۆزىمىزنى تارىخ ئاچىدۇ، ﮬەم تارىخ بىزنى توغرا يولغا باشلايدۇ. لېكىن ﮬەممىمىزگە مەلۇم بولغىنىدەك تارىخ ئۈگۈنۈش ناﮬايىتى تەس بىر پەن، بولۇپمۇ ئۇيغۇر تارىخى ئۈگۈنۈش تېخىمۇ تەس ئىش.

سەن باھارنى ياخشى كۆرىسەن