دەزمال كىيىم-كېچەك ۋە رەختلەرنى تۈزلەش، پۇرۇشقان يەرلىرىنى سىلىقلاشتا ئىشلىتىلىدىغان مۇھىم ئائىلە ئېلېكتىر ئەسۋابى بولۇپ، ئۇنىڭ تارىخى ئۇزۇن، تۈرلىرى كۆپ ۋە قوللىنىلىش دائىرىسى كەڭدۇر.
ئۇيغۇرچە / Uyghurche : دەزمال
ئىنگىلىزچە / English : iron
تۈركچە / Türkçe : Ütü
خەنزۇچە / 汉语 : 熨斗
ئۇيغۇرچە ئىزاھلىق لۇغىتىدىكى چۈشەندۈرۈلۈشى :
دەزمال
دەزمال[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]］پارىسچە［[يەشمىسى:] ① ئىچىگە چوغ سېلىپ ياكى توك ىبلەن قىزىتىلىدىغان تۇتقۇچلۇق، كىيىم ۋە رەختلەرنىڭ پۇرلەشكەن جايلىرىنى سىلىقلاش ئۈچۈن ئىشلىتىدىغان ماشىنىچىلىق ئەسۋابى:[مىسال:] نۇرنىسا دەرھال بۇرۇلدى-دە، دەزمالنىڭ ئاستىدىن چىقىۋاتقان ئىسقا كۆزى چۈشتى.[يەشمىسى:] ② كىيىم-كېچەك، رەختلەرگە دەزمال سېلىپ تۈز، سىلىق قىلىنغان ھالەت:[مىسال:] تۇرسۇننىڭ ئەتىگەن دەزماللىغان كۆڭلىكىنىڭ چۈشكە قالماي دەزمىلى كەتتى.
دەزمالچى
دەزمالچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] يۇيۇش، تىكىش ئورۇنلىرىدا دەزمال سېلىش بىلەن شۇغۇللانغۇچى كىشى.
دەزماللاتماق
دەزماللاتماق[يەشمىسى:] «دەزماللىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] قاسىم پۈتكەن كىيىملەرنى كىيىپ كۆرۈپ، شىمىنى قايتا دەزماللىتىپ قىرلىرىنى چىقارغۇزدى.
دەزماللاشماق
دەزماللاشماق[يەشمىسى:] ① «دەزماللىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] قىزلار كىيىملىرىنى دەزماللىشىپ ئويۇن مەيدانىغا مېڭىش تەييارلىقىنى قىلىشىۋاتاتتى.[يەشمىسى:] ② دەزمال سېلىشقا ياردەملەشمەك:[مىسال:] قىز ئوقۇغۇچىلار ئۇلارغا كىيىملەرنى دەزماللىشىپ بەردى.
دەزماللاقلىق
دەزماللاقلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] دەزماللانغان، دەزمال سېلىپ تەييارلانغان:[مىسال:] دەزماللاقلىق پەلتۇ.
دەزماللانماق
دەزماللانماق[يەشمىسى:] «دەزماللىماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇنىڭ قولىدىكى تور سومكىدا دەزماللانغان ئاپئاق خالات بىلەن ئاق خەسە بۆك كۆزگە چۈشۈپ تۇراتتى.
دەزماللىماق
دەزماللىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] دەزمال بىلەن بېسىپ پۈرلەشكەن جاينى سىلىقلىماق، دەزمال سالماق:[مىسال:] نۇرنىسا كىيىم-كېچەكلەرنى ئىككى-ئۈچ كۈندە بىر قېتىم يۇيۇپ دەزماللىدى.
1. دەزمالنىڭ تارىخىي تەرەققىياتى
دەزمالنىڭ كېلىپ چىقىشى قەدىمكى دەۋرلەرگە تۇتىشىدۇ.
دەزمال تەرەققىياتىنىڭ ئاساسىي باسقۇچلىرى:
- دەسلەپكى مەزگىل: كۆمۈر ئوتىدا قىزدۇرۇلىدىغان مېتال دەزماللار
- ئوتتۇرا مەزگىل: توك بىلەن قىزدۇرۇلىدىغان ئەنئەنىۋى دەزماللار
- ھازىرقى زامان: پار دەزمىلى، توك دەزمىلى ۋە ئەقلىق دەزماللار
2. دەزمالنىڭ ئاساسلىق تۈرلىرى
دەزماللار قۇرۇلمىسى ۋە ئىقتىدارىغا قاراپ تۆۋەندىكى ئاساسلىق تۈرلەرگە بۆلۈنىدۇ:
2.1. ئادەتتىكى توك دەزمىلى (Conventional Electric Iron)
قۇرۇلمىسى ئاددىي بولۇپ، ئاساسلىقى تەگلىك تاختا، توك بىلەن ئىسسىتىش دېتالى، بېسىم تاختىسى، قاپ قېپى ۋە تۇتقۇچتىن تەركىب تاپىدۇ. بۇ خىل دەزمال تېمپېراتۇرىنى تەڭشىيەلمىگەچكە، ھازىر ئاساسەن بازاردىن يوقالغان.
2.2. تېمپېراتۇرا تەڭشەش تىپىدىكى توك دەزمىلى (Temperature-Adjustable Electric Iron)
ئادەتتىكى توك دەزمالغا تېمپېراتۇرىنى كونترول قىلىش قۇرۇلمىسى قوشۇلغان. قوش مېتال ياپراقچە ئارقىلىق تېمپېراتۇرا كونترول قىلىنىدۇ. تېمپېراتۇرا تەڭشەش دائىرىسى ئادەتتە 60°C دىن 250°C غىچە بولىدۇ. بۇ خىل دەزمال ئوخشاش بولمىغان رەخت ماتېرىياللىرىغا مۇۋاپىق كېلىدىغان ھەرخىل تېمپېراتۇرا سەۋىيەسىنى تاللاش ئىمكانىيىتى بىلەن تەمىنلەيدۇ.
2.3. پار تىپىدىكى توك دەزمىلى (Steam Iron)
تېمپېراتۇرا تەڭشەش تىپىدىكى دەزمال ئاساسىدا پار ھاسىل قىلىش قۇرۇلمىسى ۋە پار كونتروللىغۇچ قوشۇلغان. بۇ خىل دەزمال ھەم تېمپېراتۇرا تەڭشەش ھەم پار پۈركۈش ئىقتىدارىغا ئىگە بولۇپ، ئادەم كۈچى بىلەن سۇ پۈركۈش ئىمكانىيىتىمۇ بار.
2.4. پار بىلەن تۇمانلىتىپ پۈركۈش تىپىدىكى توك دەزمىلى (Spray Steam Iron)
پار تىپىدىكى دەزمال ئاساسىدا تۇمانلىتىپ پۈركۈش سىستېمىسى قوشۇلغان. پار ئاپتوماتىك ھالدا تۇمانلىتىپ پۈركۈلىدۇ، كىيىم-كېچەكلەر تولۇق نەملىشىپ، دەزماللاش ئۈنۈمى يۇقىرى بولىدۇ.
2.5. كۈچلۈك پار تىپىدىكى توك دەزمىلى (High-Powered Steam Iron)
يۇقىرى قۇۋۋەتلىك قىزىتىش دېتالى ئىشلىتىلىپ، سۇنىڭ تېمپېراتۇرىسى تېزلىكتە ئۆرلىتىلىپ، كۈچلۈك پار ھاسىل قىلىنىدۇ. پار تار يوچۇقلاردىن ئېتىلىپ چىقىپ، كىيىم-كېچەكلەرنى تېز ۋە ئۈنۈملۈك دەزماللايدۇ.
3. دەزمالنىڭ خىزمەت پىرىنسىپى
دەزمالنىڭ ئاساسىي خىزمەت پىرىنسىپى تۆۋەندىكىچە:
- ئىسسىقلىق يەتكۈزۈش: دەزمال تەگلىكى قىزدۇرۇلۇپ، كىيىم-كېچەكلەرگە ئىسسىقلىق يەتكۈزۈلىدۇ. ئىسسىقلىق رەخت تالالىرىنى يۇمشىتىپ، بېسىپ تۈزلەشكە قولايلىق يارىتىدۇ.
- پار بىلەن تەسىر كۆرسىتىش: پار دەزمىلىغا نىسبەتەن، پار ھاسىل قىلىش قۇرۇلمىسى پار ھاسىل قىلىدۇ. پار كىيىم-كېچەك تالالىرىنىڭ ئىچكى قىسمىغا سىڭىپ كىرىپ، تالالارنى يەنىمۇ يۇمشىتىدۇ، نەتىجىدە دەزماللاش ئۈنۈمى يۇقىرى بولىدۇ.
- بېسىم تەسىرى: دەزمالنىڭ ئېغىرلىقى ۋە قول كۈچى بىرلەشكەندە پۇرۇشقان رەختلەرگە بېسىم يەتكۈزۈلۈپ، ئۇلارنى تۈزلەيدۇ.
4. دەزمال تاللاش ماھارەتلىرى
دەزمال سېتىۋالغاندا تۆۋەندىكى ئامىللارنى ئويلىشىش كېرەك:
4.1. قۇۋۋەت
قۇۋۋىتى چوڭ بولغان دەزمال تېز قىزىيدۇ. ئادەتتە ئائىلە ئىشلىتىشىگە 1000W~2000W لىق دەزمال مۇۋاپىق كېلىدۇ.
4.2. تەگلىك ماتېرىيالى
ياخشى دەزمالنىڭ تەگلىك ماتېرىيالى تۆۋەندىكى ئالاھىدىلىككە ئىگە بولۇشى كېرەك:
- سىلىق بولۇش
- سۈركىلىشكە چىداملىق بولۇش
- ئىسسىقلىق ئۆتكۈزۈشچانلىقى ياخشى بولۇش
ئادەتتە سېرامىك، نېرژاۋەيكا پولات ياكى ئالاھىدە قاپلانغان ئاليۇمىن تەگلىكلەر ياخشى ھېسابلىنىدۇ.
4.3. تېمپېراتۇرىنى كونترول قىلىش ئىقتىدارى
ياخشى دەزمال ھەرخىل ماتېرىياللارغا مۇۋاپىق تېمپېراتۇرا تەڭشەش ئىمكانىيىتى بىلەن تەمىنلىشى كېرەك. كۆپىنچە دەزماللاردا تۆۋەندىكى سىمۋوللار ئارقىلىق تېمپېراتۇرا سەۋىيەسى كۆرسىتىلىدۇ:
- پاختا ماتېرىياللار: ئۈچ نۇقتا (●●●) – ئەڭ يۇقىرى تېمپېراتۇرا
- يۇڭ ماتېرىياللار: ئىككى نۇقتا (●●) – ئوتتۇرا تېمپېراتۇرا
- سۈنئىي تالا ماتېرىياللار: بىر نۇقتا (●) – تۆۋەن تېمپېراتۇرا
4.4. بىخەتەرلىك ئىقتىدارى
زامانىۋى دەزماللار تۆۋەندىكى بىخەتەرلىك ئىقتىدارلىرىغا ئىگە بولۇشى كېرەك:
- قۇرۇق كۆيۈپ كېتىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش (Anti-dry burning)
- زىيادە قىزىپ كېتىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش (Overheat protection)
- مەلۇم ۋاقىت ئىشلىتىلمىگەندە ئاپتوماتىك ئۆچۈش (Auto shut-off)
4.5. باشقا ئىقتىدارلار
- سۇ سىغىمى: پار دەزمىلى ئۈچۈن سۇ سىغىمى چوڭ بولغىنى ياخشى
- تىك دەزماللاش ئىمكانىيىتى: كىيىمنى ئېسىلغان ھالەتتە دەزماللاش ئىمكانىيىتى
- كابېل ئۇزۇنلۇقى: ئادەتتە 2-3 مېتىر ئۇزۇنلۇقتىكى كابېل قولايلىق
5. توغرا ئىشلىتىش ۋە ساقلاش ئۇسۇللىرى
5.1. توغرا ئىشلىتىش
- ئىشلىتىشتىن ئىلگىرى كىيىم-كېچەك ئېتىكېتلىرىدىكى دەزماللاش يوليورۇقلىرىنى تەكشۈرۈش.
- مۇۋاپىق تېمپېراتۇرا تاللاش.
- دەزمالنى يان تەرەپتە قويماسلىق، ھەمىشە تىك ھالەتتە قويۇش.
- پار دەزمىلىغا دىستىللانغان ياكى سۈزۈلگەن سۇ ئىشلىتىش.
5.2. ساقلاش ئۇسۇللىرى
- ئىشلىتىپ بولغاندىن كېيىن سۇۋۇغاندا تازىلاش.
- تەگلىكىنى مەزگىللىك تازىلاش.
- پار ئۆتىدىغان تۆشۈكلەرنى پاكىز تۇتۇش.
- سۇ ئىدىشىنى ئىشلىتىپ بولغاندىن كېيىن بوشىتىش.
دەزمال بىر خىل ئەمەلىي ئائىلە ئېلېكتىر سايمىنى بولۇپ، كىشىلەرنىڭ كىيىملەرنىڭ پاكىزلىقى ۋە كۆركەملىكىنى ساقلىشىغا ياردەم بېرىدۇ. كىشىلەر دەزمال سېتىۋالغاندا ۋە ئىشلەتكەندە، ئۆزىنىڭ ئېھتىياجى ۋە كىيىم ماتېرىيالىغا ئاساسەن مۇۋاپىق مەھسۇلاتنى تاللىشى ھەمدە بىخەتەر ئىشلىتىشكە دىققەت قىلىشى كېرەك.
دەزمالنىڭ كىيىم دەزماللاشتىن سىرت باشقا روللىرى
دەزمال ئاساسلىق كىيىم-كېچەك تۈزلەش ئۈچۈن ئىشلىتىلسىمۇ، تارىختىن بۈگۈنگىچە بولغان ئارىلىقتا باشقا نۇرغۇن ئىشلاردىمۇ قوللىنىلغان.
بۇرۇنقى زاماندىكى باشقا روللىرى
تېببىي داۋالاش سۈپىتىدە: قەدىمكى دەۋرلەردە، ئىسسىق دەزماللار بەزى ئاغرىق ۋە ساقايتىش قورالى سۈپىتىدە ئىشلىتىلگەن. مەسىلەن، مۇسكۇل ئاغرىقلىرىغا رەت قىلىپ قويۇش ئارقىلىق ئاغرىقنى پەسەيتىش ئۈچۈن ئىشلىتىلگەن.
تېرە ئەتكەسلەردە قوللىنىش: قەدىمكى زاماندا، ھاۋانى قوغلاپ چىقىرىش ۋە يېڭى تىكىلگەن تېرىلەرنى تۈزلەش ئۈچۈن قىزدۇرۇلغان دەزماللار قوللىنىلغان.
نان پىشۇرۇش ئەسۋابى: بەزى مەدەنىيەتلەردە، چوغ قاچىلانغان دەزماللار يۇپقا نان ياكى پىتىر ناننى پىشۇرۇش ئۈچۈن ئىشلىتىلگەن.
كىتاب جىلتلاش: قەدىمكى كىتاب جىلتلاش سەنئىتىدە، ئىسسىق دەزماللار تېرە جىلتلارنى تۈزلەش ۋە تۇتاشتۇرۇشتا ئىشلىتىلگەن.
ياغاچ ئىشلىرىدا: سەنئەتكارلار ياغاچقا ئويما نەقىش سېلىشتا، ياغاچنى سىلىقلاشتا ياكى ياغاچ سىرلىق ماتېرىياللارنى ئەمەلدىن قالدۇرۇشتا ئىشلىتىشكەن.
ھازىرقى زاماندىكى باشقا روللىرى
قول ھۈنەرۋەنچىلىكتە:
مۇم بوياش سەنئىتى (Encaustic Painting): ئىسسىق دەزمال بىلەن مۇم بوياقلىرىنى ئېرىتىش ۋە باشقۇرۇش.
Fabric Appliqué قول ھۆنەرۋەنچىلىكتىكى يېپىشتۇرۇش ئىشلىرى : پارچە قاتلاملىرىنى يېپىشتۇرۇشتا ئىشلىتىلىدۇ.
رەسىم سەنئىتى ۋە قول ھۈنەرۋەنچىلىكتە:
سىلىقلاق مۇم كارتا ياساش: مۇملۇق قەغەز ئىشلىتىدىغان كارتا ياساشتا ئىسسىق دەزمال بىلەن مۇمنى ئېرىتىش.
پېرلىر خەرىتە (Perler beads): كىچىك پلاستىك خەرىتىلەرنى بىر-بىرىگە ئېرىتىپ تۇتاشتۇرۇش ئۈچۈن.
تىجارىي ئىشلىتىلىشى:
بوياق ئۆتكۈزۈش (Heat transfer printing): كىيىم، كۆزنەك ۋە باشقا بۇيۇملارغا رەسىم چۈشۈرۈشتە ئىسسىقلىق بىلەن بوياق ئۆتكۈزۈش تېخنىكىسى.
3D پرىنتېر ماتېرىياللىرىنى ئىسلاھ قىلىش: 3D پرىنتېر بىلەن ياسالغان بۇيۇملارنى تۈزلەش ۋە سىلىقلاش ئۈچۈن.
تاماق تەييارلاشتا:
قاتمىلىق توست سېندۋىچ (Panini): بەزى دۆلەتلەردە مەخسۇس «سېندۋىچ دەزمىلى» بىلەن توست تەييارلايدۇ.
Quesadilla (مېكسىكا تاماقلىرى): مېكسىكىدىكى يۇمشاق نان ئارىسىغا پىشلاق سېلىپ پرېسلەپ پىشۇرىدىغان تاماق.
ئۆي ئىچكى زىننەتلەشتە:
ياغاچ قۇرۇلما ئىسلاھلاش: ياغاچ قۇرۇلمىلاردىكى كىچىك دۆڭلۈك ياكى پۇرۇشقان جايلارنى نەملىك قەغەز ۋە دەزمال بىلەن تۈزلەش.
مۇز تۇتقان دېرىزىلەرنى ئېرىتىش: سوغۇق رايونلاردا، دېرىزىلەرنىڭ مۇز تۇتقان جايلىرىنى ئېرىتىشتە تۆۋەن تېمپېراتۇرىلىق دەزماللار ئىشلىتىلگەن.
ساقلىق-ساغلاملىق ساھەسىدە:
ئىسسىقلىق داۋالىشى: مەخسۇس ئىسسىقلىق تېراپىيەسى ئۈچۈن دەزمالغا ئوخشاش قورالنى مۇسكۇللارغا ئىشلىتىش.
بۇ ئىشلىتىلىشلەر دەزمالنىڭ كىيىم-كېچەك تۈزلەشتىن سىرت، كۈندىلىك تۇرمۇشتا، ھۈنەرۋەنچىلىكتە ۋە سانائەتتە كۆپ تەرەپلىمە قوللىنىلىدىغان قۇرال ئىكەنلىكىنى كۆرسىتىدۇ. زامانىۋى دەزماللار قىلالايدىغان ئىشلار تېخىمۇ كۆپەيمەكتە.
