قامۇس

چىغىر يول ئادەم ماڭىدىغان تار يولنى كۆرسىتىدۇ. ئادەتتە كەڭلىكى بىر قەدەر كىچىك بولۇپ، ماتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ بىمالال پاراللېل يۈرۈشىگە ماس كەلمەيدۇ. بۇ خىل يول ئادەتتە شەھەردىكى ئولتۇراق رايونلاردا، باغچا، ساياھەت مەنزىرە نۇقتىلىرىغا تەسىس قىلىنغان بولۇپ، ۋېلىسىپىت مىنىش، سەيلە قىلىش، ئاستا يۈگۈرۈش قاتارلىق ئىستىراھەت ھەرىكەتلىرىگە ئىنتايىن ماس كېلىدۇ. يېزا قىشلاقلاردا بولسا، ئېتىزلىقنىڭ ئەتراپلىرىدا، ئورمانلىقتا كۆپرەك بولىدۇ.

قۇدۇق يەر ئاستىدىن سۇ، نېفىت، تەبىئىي گاز قاتارلىق بايلىقلارغا ئېرىشىشتە ئىشلىتىلىدىغان تىك ياكى يانتۇ كولاپ ئېچىلغان ئېغىز.

لاۋا يانار تاغ پارتلىغاندا، ماگما يەر يۈزىگە يېتىپ بارغاندىن كېيىن ئېقىپ چىققان يۇقىرى تېمپېراتۇرىلىق ئېرىگەن ماددىنى كۆرسىتىدۇ. ئۇنىڭ تېمپېراتۇرىسى ئادەتتە 700 ° C بىلەن 1200 ° C ئارىلىقىدا بولىدۇ، كونكرېت تېمپېراتۇرىسى ماگمىنىڭ تەركىبىگە باغلىق بولىدۇ. لاۋانىڭ تەركىبى ئاساسلىقى سىلىكات بولۇپ، ئۇنىڭدىكى سىلىتسىي ( Ⅳ ) ئوكسىدىنىڭ مىقدارى لاۋانىڭ يېپىشقاقلىقى ۋە ئېقىشچانلىقىنى بەلگىلەيدۇ.

ماگما يەر شارىنىڭ ئىچكى قىسمىدىكى يۇقىرى تېمپېراتۇرىدا ئېرىگەن چوغدەك قىزىق، يېپىشقاق ئېرىگەن مىنېرال ئېرىتمە بولۇپ، ئاساسلىقى سىلىكات ۋە گازلاردىن تەركىب تاپقان، يەر پوستى ۋە مانتىسسانىڭ چوڭقۇر قىسمىدا شەكىللىنىدۇ. ماگما يۇقىرىغا ئۆرلىگەندە، ئەگەر يەر يۈزىگە يېتىپ بارسا يانار تاغ پارتلىشى ئارقىلىق لاۋا شەكىللىنىدۇ، بولمىسا يەر ئاستىدا سوۋۇپ بۆسمە جىنس شەكىللىنىدۇ.

ئەتتىگەن ۋەيا كېچىلىرى دالالاردا يۇپۇرماق ۋەيا جىسىملەرنىڭ ئۈستىدە پەيدا بولىدىغان سۇ تامچىسى شەبنەم دەپ ئاتىلىدۇ.

دېھقانلار يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشىنى ئاساسىي كەسىپ قىلغان كىشىلەر توپىنى كۆرسىتىدۇ، ئۇلار يەر تېرىش، چارۋا بېقىش، زىرائەت تېرىش قاتارلىق ئۇسۇللار ئارقىلىق تۇرمۇشىنى قامدايدۇ ۋە جەمئىيەتنى ئېھتىياجلىق يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى بىلەن تەمىنلەيدۇ.

لىپاپا ( envelope ) يەنە كونۋېرت دەپمۇ ئاتىلىدۇ. لىپاپا پوسۇلكا خەت - چەك ياكى ھۆججەتنىڭ سىرتقى ئورالمىسىغا ئىشلىتىلىدۇ، بۇنىڭدىكى ئاساسلىق مەقسەت ئىچىدىكى نەرسىلەرنى قوغداپ، بۇزۇلۇش ياكى يوقاپ كېتىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا ئالاقىنىڭ مەخپىيەتلىكىنى ساقلاشتىن ئىبارەت.

مۆلدۈر ئاتموسفېرادىكى سۇ پارلىرىنىڭ يۇقىرى بوشلۇقتىكى كۈچلۈك كونۋېكسىيەلىك تەسىرىدە شەكىللەنگەن قاتتىق ھالەتتىكى ھۆل - يېغىن ھادىسىسىدۇر.

قىرو، يەنە قىروۋ، قروۋ دەپمۇ ئاتىلىدۇ. قىرو بىر خىل تەبىئەت ھادىسىسى بولۇپ، ئادەتتە كۈز ۋە قىش پەسلىدە ئەتىگەن ياكى كەچتە يۈز بېرىدۇ. ئۇ يەر يۈزىنىڭ تبمپبراتۇرىسى تۆۋەنلەپ مۇزلاش نۇقتىسىدىن تۆۋەنگە چۈشكەندە، ھاۋادىكى سۇ پارى يەر يۈزىدىكى جىسىمنىڭ سىرتقى يۈزىگە بىۋاسىتە ئۇيۇشۇشىدىن شەكىللەنگەن بىر قەۋەت ئاق ياكى يبرىم سۈزۈك ئۇششاق مۇز كىرىستالىدىن ئىبارەت. قىروسنىڭ شەكىللىنىشى تېمپېراتۇرا بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولۇپلا قالماستىن، يەنە ھاۋانىڭ نەملىكى مۇۋاپىق بولۇشى كېرەك، بۇ خىل ھادىسە ھاۋا ئوچۇق، شامال ئاجىز كېچىلەردە كۆپ كۆرۈلىدۇ.

يېپىنچا ، ئادەمنىڭ مۈرە، دۈمبە ۋە بەدەننىڭ ئۈستۈنكى قىسمىنى قاپلايدىغان بىر خىل چاپان بولۇپ، ئادەتتە يەڭ بولمايدۇ، شەكلى پلاش (Cape) قا ئوخشايدۇ. ئۇ تارىختا كەڭ كۆلەمدە ئىشلىتىلگەن بولۇپ، ئەمەلىي قوللىنىشچانلىققا ئىگە سوغۇقتىن ساقلىنىش، ئىسسىقلىق ساقلاشتىن تارتىپ بېزەش ۋە مۇراسىم خاراكتېرلىك ئىشلىتىلىشكىچە بولغان. يېپىنچا تۇرمۇشتىكى كىيىم-كېچەك بولۇپلا قالماستىن، يەنە مەدەنىيەت ۋە سىمۋوللاردا كۆپ ئۇچرايدىغان بۇيۇم.

يۇلغۇن (ئىلمىي نامى:Tamarix chinensis) يۇلغۇن ئائىلىسىگە تەۋە چاتقال ياكى كىچىك دەرەخ بولۇپ، قۇرغاقچىلىققا، شورغا چىداملىق ئۆسۈملۈك دەرەخ، دەريا قىرغىقى، قۇملۇق ۋە شورلۇق يەر قاتارلىق مۇھىتلاردا كۆپ ئۇچرايدۇ.

موزدۇز مەخسۇس بۇزۇلغان ئاياغلارنى ياماش بىلەن شۇغۇللىنىدىغان كەسپىي خادىم.

ئىسكىنە ، بەزىدە يەنە ئويما پىچىقى دەپمۇ ئاتىلىدىغان ، بىر خىل پولاتتىن ياسالغان قورال بولۇپ، تۇتقۇچ ياكى تۇتقۇچنىڭ ئاخىرقى ئۇچىدا بىسى بار، ئويۇش ياكى قاتتىق ماتېرىياللارنى ئويۇشقا ئىشلىتىلىدۇ.

ياغاچچىلىق ياغاچ ماتېرىياللىرىنى ياساش ۋە بۇيۇملارنى رېمونت قىلىشقا ئەھمىيەت بېرىدىغان بىر خىل كەسىپ.

رەندە ياغاچچىلىقتا ئىشلىتىلىدىغان بىر خىل ئەسۋاب بولۇپ، ئاساسلىقى ياغاچنىڭ سىرتقى يۈزىنى قىرىش ۋە رەتلەشكە ئىشلىتىلىدۇ.

گۈرجەك بىر خىل كۆپ ئۇچرايدىغان قېزىش ۋە توشۇش قورالى بولۇپ، باغۋەنچىلىك، بىناكارلىق، دېھقانچىلىق قاتارلىق ساھەلەردە كۆپ ئىشلىتىلىدۇ. گۈرجەكنىڭ ئاساسىي ئىقتىدارى تۇپراقنى قېزىش ۋە ئۆرۈش، شۇنداقلا كۆمۈر، دانلىق زىرائەت قاتارلىق بوش ماتېرىياللارنى كولاش ۋە يۆتكەشكە ئىشلىتىلىدۇ.  

خام خىيال بىر خىل ئاقىلانە بولمىغان، رېئاللىققا ئۇيغۇن كەلمەيدىغان ھەمدە ئەمەلگە ئاشۇرغىلى بولمايدىغان، ئەمما قەتئىي ئىشىنىدىغان خاتا ئىشىنىش. 

بىگىز بىر خىل ئۆتكۈر تۆشۈك تېشىش قورالى بولۇپ، ئاياغ ياماش، ئانچە چوڭقۇر بولمىغان تۆشۈكلەرنى تېشىش قاتارلىق قول مەشغۇلاتىغا ئىشلىتىلىدۇ.

ئۇستۇرا بەدەندىكى تۈكلەرنى قىرىشتا ئىشلىتىلىدىغان بىر خىل تۇرمۇش بويۇمى بولۇپ، كۈندىلىك تۇرمۇشتىكى شەخسىي تازىلىقنى ئاسراش ۋە سانائەت پىششىقلاپ ئىشلەش ساھەسىدە كەڭ قوللىنىلىدۇ.

خامان دېگەن بۇ سۆز قەدىمكى دەۋردىكى يېزا ئىگىلىك جەمئىيىتىدىن كەلگەن بولۇپ، بۇغداي قاتارلىق دانلىق زىرائەتلەرنىڭ دېنىنى ئايرىش، ئاپتاپقا سېلىپ قۇرۇتۇش ۋە ساقلاشقا ئىشلىتىلىدىغان مەيداننى كۆرسىتىدۇ. خامان يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش سورۇنى بولۇپلا قالماي، دېھقانلارنىڭ ئىجتىمائىي ئالاقىسىدىكى مۇھىم بوشلۇق. بۇ يەردە دېھقانلار زىرائەتلەرنى ئورۇش ۋە بىر تەرەپ قىلىشنى تاماملاپلا قالماي، يەنە ئۇچۇر ئالماشتۇرۇش ۋە تەجرىبىدىن تەڭ بەھرىمەن بولۇپ، مەھەللىنىڭ كۈچنى مۇجەسسەملەش ۋە ئۆزئارا ياردەم بېرىش روھىنى ئىلگىرى سۈرگەن.

بولقا ( hammer ) بىر خىل قولدا تۇتىدىغان قورال بولۇپ، ئاساسلىقى مىخ، پارچىلانغان جىسىم ياكى شەكىلگە كەلتۈرۈلگەن مېتاللارغا زەربە بېرىش، ئۇرۇش ۋە ھەرىكەتلەندۈرۈشتە ئىشلىتىلىدۇ. بولقا ئىنسانىيەت تارىخىدا نەچچە مىڭ يىللىق ئىشلىتىلىش تارىخىغا ئىگە، ئەڭ دەسلەپكى تاش بولقىدىن ھازىرقى زاماندىكى مېتال بولقىغىچە بولقىنىڭ قۇرۇلمىسى ۋە ئىشلىتىلىشى ئۈزلۈكسىز تەرەققىي قىلغان.