پ

ئىپتىدائىي دىن ۋە خەلق ئارىسىدىكى ئېتىقاد كاتېگورىيەسى ئىچىدە، پېرىخونلار ئادەم بىلەن تەبىئەت، ئىلاھ بىلەن ئاددىي ئادەملەر ئوتتۇرىسىدىكى مۇھىم ۋاسىتە ھېسابلىنىدۇ. ئۇلار ئادەتتە ئالاھىدە ئىقتىدارغا ئىگە دەپ قارىلىدۇ، تەبىئەتتىن ھالقىغان كۈچنىڭ مەۋجۇتلۇقىنى ھېس قىلالايدۇ ھەمدە ئۇلار بىلەن پىكىر ئالماشتۇرالايدۇ. نۇرغۇن قەدىمىي قەبىلە ۋە ئەنئەنىۋى جەمئىيەتتە، پېرىخون ئىنتايىن مۇھىم رول ئوينايدۇ.

پېشايۋان بەزىدە ئايۋان دەپمۇ ئاتىلىدۇ. پىشايۋان ئۇيغۇر بىناكارلىق قۇرۇلۇشتا كۆپ قوللىنىلىدىغان بىر خىل ئۆي لايىھە ئۇسلۇبى، ئاھالە تۇرالغۇلاردا كۆپ ئۇچرايدىغان بىر خىل قۇرۇلۇش قۇرۇلمىدۇر.

مانتا — ئۇيغۇر تائام مەدەنىيىتىنىڭ مۇھىم بىر قىسمى بولۇپ، ئۇيغۇر تائام سەنئىتىنىڭ گۆھىرى ھېسابلىنىدۇ. مانتا پەقەت بىر يېمەكلىك ئەمەس، بەلكى ئۇيغۇر خەلقىنىڭ تارىخى، مەدەنىيىتى ۋە ئائىلە ئەنئەنىسىنىڭ مۇھىم ئىپادىسىدۇر.

پىچاق بىر خىل كۆپ ئۇچرايدىغان قورال ياكى قورال بولۇپ، ئادەتتە پىچاق بىسى ۋە پىچاق دەستىسىدىن تەركىب تاپىدۇ، كېسىش، قىرىش، ئويۇش ياكى مۇداپىئە قاتارلىق ئىشلارغا ئىشلىتىلىدۇ. پىچاق ئىنسانىيەت تارىخىدا ئۇزاق ئىشلىتىش ئەنئەنىسىگە ئىگە بولۇپ، ھەم تۇرمۇشتا كەم بولسا بولمايدىغان قورال، ھەم جەڭدىكى قوراللارنىڭ بىرى.

ئۆينى ئىسسىتىدىغان ئۆي ئىچى ئەسلىھەسى.

تىبابەتتە ئىشلىتىلىدىغان ئۆسۈملۈك يىلتىزى. پويرارىيە يىلتىزى ( ئىلمىي نامى:Pueraria lobata ) پويرارىيە يىلتىزى پېلىكى دەپمۇ ئاتىلىدۇ، پۇرچاق ئائىلىسىدىكى بىر خىل ئۆسۈملۈك بولۇپ، ئەسلىي ماكانى جۇڭگو ۋە ياپونىيە. ئۇ ئاساسلىقى يىلتىز قىسمىدىكى تۈگۈنەك غول قىسمىنى جۇڭيى دورا ماتېرىياللىرى ياكى يېمەكلىك خام ئەشياسى قىلىپ ئىشلىتىدۇ. پويرارىيە يىلتىزى جۇڭگو تېبابىتىدە ئۇزاق ئىشلىتىلىش تارىخىغا ئىگە بولۇپ، كۆپ خىل كېسەللىكلەرنى داۋالاشقا ئىشلىتىلىدۇ، مەسىلەن، باش ئاغرىش، بويۇن قېتىپ قېلىش ۋە قىزىش قاتارلىقلار.

پالەك ( ئىلمىي نامى:Spinacia oleracea ) بىر خىل ئوزۇقلۇق تەركىبى مول بولغان يوپۇرماقلىق كۆكتات تۈرىدىكى كۆكتات بولۇپ، لويلا ئائىلىسىگە تەۋە. ئەسلىدە ئوتتۇرا شەرق ۋە ئوتتۇرا ئاسىيا رايونىدىن چىقىدىغان بولۇپ، ھازىر پۈتۈن يەر شارى مىقياسىدا كەڭ كۆلەمدە تېرىلىۋاتىدۇ. پالەك مول ئوزۇقلۇق تەركىبى ۋە سالامەتلىككە كۆپ خىل پايدىسى بولغاچقا، نۇرغۇن يېمەك - ئىچمەكلەردە دائىم ئۇچرايدىغان كۆكتاتقا ئايلانغان.

پىچەكگۈل ( ئىلمىي نامى:Dioscorea ) شەنياۋ ياكى خۇئەيشەن دەپمۇ ئاتىلىدۇ، ئۇ بىر خىل پىچەكگۈل ئائىلىسىدىكى ئۆسۈملۈكنىڭ يىلتىز غولى بولۇپ، جۇڭگو، ياپونىيە، كورىيە ۋە شەرقىي جەنۇبىي ئاسىيا قاتارلىق رايونلارغا كەڭ تارقالغان. پىچەكگۈلنىڭ سىرتقى پوستى قوڭۇر رەڭلىك ياكى كۈلرەڭ ئاق رەڭلىك، ئىچكى قىسمى ئاق رەڭلىك ياكى سۇس سېرىق رەڭلىك بولۇپ، سۈپىتى سىلىق ھەم يېپىشقاق ھەم سىلىق. ئۇ كۆپ ئۇچرايدىغان يېمەكلىك ماتېرىيالى بولۇپلا قالماي، يەنە جۇڭگو تېبابەتچىلىكى - دورىگەرلىكى ۋە ساقلىقنى ساقلاش ساھەسىدىمۇ كەڭ كۆلەمدە ئىشلىتىلىدۇ.