ئەبنۇس

ئەبنۇس سىرتقى شەكلى پەمىدۇرغا ئوخشايدىغان بىر خىل مېۋە. ئۆزى يۇمشاق، ناھايىتى تاتلىق.

ئەبنۇس ( ئىلمىي نامى:Diospyros kaki ) يەنە ھالۋابىدىت دەپمۇ ئاتىلىدۇ. ئەبنۇس دەرىخى ئائىلىسىدىكى بىر خىل ئۆسۈملۈكنىڭ مېۋىسى بولۇپ، ئەسلىي ماكانى جۇڭگو ، 2000 يىلدىن ئارتۇق ئۆستۈرۈش تارىخىغا ئىگە. ھالۋابىدىتنىڭ رەڭگى كۆپىنچە قىزغۇچ سېرىق ياكى قىزىل رەڭدە بولۇپ، شەكلى ياپىلاق يۇمىلاق ياكى يۈرەك شەكلىدە بولىدۇ، پىشقاندا ئېتى يۇمشاق، سىلىق، تەمى تاتلىق بولىدۇ. ئۇ كۈز ۋە قىش پەسلىدە كۆپ ئۇچرايدىغان مېۋىلەرنىڭ بىرى، ئاسىيادىكى نۇرغۇن دۆلەتلەردە، بولۇپمۇ جۇڭگو، ياپونىيە ۋە كورىيەدە ھالۋابىدىت مۇھىم يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى ۋە يېمەك – ئىچمەك مەدەنىيىتىنىڭ بىر قىسمى.

ئۇيغۇرچە / Uyghurche : ئەبنۇس
ئىنگىلىزچە / English : persimmon
تۈركچە / Türkçe : Hurma
خەنزۇچە / 汉语 : 柿子

ئوزۇقلۇق قىممىتى

ھالۋابىدىت ئوزۇقلۇق تەركىبى مول مېۋە بولۇپ، تەركىبىدە ۋىتامىن A، ۋىتامىن C، ۋىتامىن E، يېمەكلىك تالاسى ۋە كۆپ خىل مىنېرال ماددىلار، مەسىلەن، كالىي، فوسفور ۋە مانگان مول. ھالۋابىدىت تەركىبىدىكى β – كاروتىن كۆرۈش قۇۋۋىتىنى ئاسراشقا پايدىلىق، ئۇنىڭ تەركىبىدىكى ۋىتامىن C ئىممۇنىتېت سىستېمىسىنى كۈچەيتىدۇ. ئۇنىڭدىن باشقا، ھالۋابىدىت تەركىبىدە ئوكسىدلىنىشقا قارشى ماددا مول بولۇپ، يۈرەك قان تومۇر كېسەللىكلىرىنىڭ ئالدىنى ئېلىشقا ۋە قېرىشنى كېچىكتۈرۈشكە پايدىلىق.

تۆۋەندىكىسى ئەبنۇسنىڭ سالامەتلىككە بولغان ئاساسلىق پايدىسى:

كۆرۈش قۇۋۋىتىنىڭ ساغلاملىقىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ : ئەبنۇس تەركىبىدىكى مول β كاروتىن ۋىتامىن A غا ئايلىنىپ، كۆرۈش قۇۋۋىتىنى ئاسراشقا ۋە گۇگۇم قارىغۇسى كېسىلىنىڭ ئالدىنى ئېلىشقا ياردەم بېرىدۇ.

ئىممۇنىتېت كۈچىنى ئاشۇرىدۇ : ۋىتامىن C مىقدارى مول بولۇپ، ئىممۇنىتېت ئىقتىدارىنى ئاشۇرۇپ، زۇكام قاتارلىق يۇقۇملىنىشلارغا تاقابىل تۇرۇشقا پايدىلىق.

ھەزىم قىلىشنى ئىلگىرى سۈرىدۇ : ئەبنۇستەركىبىدىكى يېمەكلىك تالالىرى ئۈچەينىڭ لۆمۈلدىشىگە پايدىلىق بولۇپ، قەۋزىيەتنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ، ھەزىم قىلىش سىستېمىسىنىڭ ساغلاملىقىنى ياخشىلايدۇ.

ئوكسىدلىنىشقا ۋە قېرىشقا قارشى تۇرىدۇ : ئەبنۇس تەركىبىدىكى پولىفېنول ۋە ئوكسىدلىنىشقا قارشى تۇرغۇچى رېئاكتىپ ئەركىن رادىكاللارنى نېيتراللاشتۇرۇپ، ھۈجەيرىلەرنىڭ زەخىملىنىشىنى ئازايتىپ، قېرىش جەريانىنى كېچىكتۈرىدۇ.

ئىستېمال قىلىش ئۇسۇلى

ئەبنۇسنىڭ كۆپ خىل ئىستېمال قىلىش ئۇسۇلى بار. ئەبنۇسنى سورتىنىڭ ئوخشىماسلىقىغا ئاساسەن ئىككى تۈرگە ئايرىشقا بولىدۇ : قىرتاق ئەبنۇس ۋە تاتلىق ئەبنۇس.

قىرتاق ئەبنۇس : تولۇق پىشمىغاندا تەركىبىدە تاننىك كىسلاتاسى كۆپ بولىدۇ، تەمى قىرتاق بولىدۇ، شۇڭا قىرتاق ئەبنۇسنى يوقىتىش ( مەسىلەن، ئاپتاپقا قاقلاش، ئىسپىرت بىلەن ئىسلاش قاتارلىقلار ) ئارقىلىق ئىستېمال قىلىشقا بولىدۇ. پىشقاندىن كېيىنكى قىرتاق ئەبنۇسنىڭ ئېتى يۇمشاق يېپىشقاق بولۇپ، تەمى ئىنتايىن ياخشى بولىدۇ.

تاتلىق ئەبنۇس : بىۋاسىتە ئىستېمال قىلىشقا بولىدۇ، قىرتاق بىر تەرەپ قىلىش ھاجەتسىز، مېۋە ئېتى بىر قەدەر قاتتىق، چۈرۈك، تەمى تاتلىق.
ئەبنۇسنى خام يېيىشكە، ئاپتاپتا قۇرۇتۇپ ئەبنۇس قېقى قىلىشقا ياكى مېۋە مۇرابباسى، مېۋە شەربىتى ۋە تاتلىق تۈرۈم ياساشقا ئىشلىتىشكە بولىدۇ. ئەبنۇس قېقى ئەبنۇسنىڭ يەنە بىر خىل ئەنەنىۋى پىششىقلاپ ئىشلەش ئۇسۇلى بولۇپ، جۇڭگو ۋە ياپونىيەدە ئىنتايىن كەڭ تارقالغان، تەمى ئۆزگىچە، ئوزۇقلۇق تەركىبى مول. ئەبنۇسنى يەنە تاماق تەييارلاشقا، باشقا يېمەكلىك ماتېرىياللىرىنى قوشۇپ پىشۇرۇشقا ئىشلىتىپ، تاتلىق تەم ۋە تەمىنى ئاشۇرۇشقا بولىدۇ.

مەدەنىيەت ئارقا كۆرۈنۈشى

ئەبنۇس جۇڭگو، ياپونىيە ۋە كورىيە مەدەنىيىتىدە مۇھىم ئورۇندا تۇرىدۇ. جۇڭگونىڭ ئەنئەنىۋى مەدەنىيىتىدە ئەبنۇس بەخت – سائادەتكە، بەخت – سائادەتكە سىمۋول قىلىنغان بولۇپ، بايرام ياكى توي – تۆكۈنلەردە كۆپ ئۇچرايدۇ.

ياپونىيەدە ئەبنۇس كۈز پەسلىدىكى پەسىللىك مېۋە بولۇپلا قالماستىن، ئەبنۇس دەرىخىمۇ ياپونىيە يېزا مەنزىرىسىنىڭ مۇھىم تەركىبىي قىسمى ھېسابلىنىدۇ. كورىيەنىڭ ئەبنۇس قېقى قىشلىق ئەنئەنىۋى تاتلىق تۈرۈملەرنىڭ بىرى.

ئەبنۇسنىڭ ئوزۇقلۇق قىممىتى مول ۋە تاتلىق تەمى بولغاچقا، دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدا كىشىلەرنىڭ ياقتۇرۇشىغا ئېرىشكەن. ئۇ كۈندىلىك يېمەكلىك بولۇپلا قالماي، يەنە كۆپ خىل بايرام ۋە مەدەنىيەت پائالىيەتلىرى بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك، ئەمەلىي قوللىنىشچانلىققا ۋە سىمۋوللۇق ئەھمىيەتكە ئىگە مېۋە.