دولانا

دولانا ( ئىلمىي نامى:Crataegus pinnatifida ) يەنە تاغ قىزىلى ياكى قىزىل مېۋە دەپمۇ ئاتىلىدۇ، ئۇ ئازغان ئائىلىسى دولانا ئۇرۇقدىشىدىكى ئۆسۈملۈك بولۇپ، ئاساسلىقى جۇڭگو، كورىيە، ياپونىيە ۋە ياۋروپاغا تارقالغان. دولانا مېۋىسى يۇمىلاق شەكىللىك بولۇپ، پىشقاندا ئادەتتە قىزىل ياكى تۇتۇق قىزىل رەڭدە بولىدۇ، تەمى چۈچۈمەل، تاتلىق بولۇپ، خام يېيىشكىمۇ، دورىغا ئىشلىتىشكىمۇ بولىدىغان مېۋە. دولانا جۇڭگونىڭ دورا بىلەن يېمەكلىكنىڭ مەنبەداشلىق مەدەنىيىتىدە مۇھىم ئورۇندا تۇرىدۇ، ئۇ ھەم ئەنئەنىۋى يېمەكلىك ماتېرىيالى، ھەم دائىم ئۇچرايدىغان جۇڭيى دورا ماتېرىيالى.

ئۇيغۇرچە / Uyghurche : دولانا
ئىنگىلىزچە / English : Hawthorn Berry
تۈركچە / Türkçe : Alıç meyvesi
خەنزۇچە / 汉语 : 山楂

ئوزۇقلۇق قىممىتى

دولانانىڭ تەركىبىدە كۆپ خىل ئوزۇقلۇق تەركىبلەر بار بولۇپ، ۋىتامىن C، ۋىتامىن A، يېمەكلىك تالاسى، كالىي، كالتسىي، ماگنىي ۋە كۆپ خىل ئوكسىدلىنىشقا قارشى رېئاكتىپلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. دولانانىڭ چۈچۈمەل تەمى ئۇنىڭ مول ئورگانىك كىسلاتاسىدىن كېلىدۇ، مەسىلەن، لىمون كىسلاتاسى ۋە ئالما كىسلاتاسى، بۇ تەركىبلەر ھەزىم قىلىشنى ئىلگىرى سۈرۈشكە پايدىلىق. دولانا تەركىبىدىكى فلاۋون، پولىفېنول ۋە تاننىك كىسلاتاسى قاتارلىق ماددىلار ئوكسىدلىنىشقا قارشى تۇرۇش رولىغا ئىگە بولۇپ، يۈرەك قان تومۇر كېسەللىكلىرىنىڭ ئالدىنى ئېلىشقا پايدىلىق.

دولانانىڭ ئاساسلىق ئوزۇقلۇق قىممىتى تۆۋەندىكىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ:

ھەزىم قىلىشنى ئىلگىرى سۈرىدۇ : دولانا جۇڭگو تېبابىتىدە دائىم تالنى ساغلاملاشتۇرۇپ ئىشتىھانى ئېچىشقا ئىشلىتىلىدۇ، بولۇپمۇ مايلىق يېمەكلىكلەرنى ھەزىم قىلىشقا ياردەم بېرىدۇ. دولانا تەركىبىدىكى ئورگانىك كىسلاتا ئاشقازان كىسلاتاسىنىڭ ئاجرىلىپ چىقىشىنى غىدىقلاپ، يېمەكلىكلەرنىڭ تېخىمۇ ياخشى ھەزىم بولۇپ سۈمۈرۈلۈشىگە ياردەم بېرىدۇ.

يۈرەك، قان تومۇر ساغلاملىقىنى قوغدايدۇ : دولانا تەركىبىدىكى فلاۋون ۋە پولىفېنول تۈرىدىكى ماددىلار قان تومۇرلارنى كېڭەيتىش، قان بېسىمىنى تۆۋەنلىتىش، قان ئايلىنىشنى ياخشىلاشقا پايدىلىق بولۇپ، يۈرەك، قان تومۇر ساغلاملىقىنى بەلگىلىك دەرىجىدە قوغداش رولىغا ئىگە.

ئوكسىدلىنىشقا ۋە قېرىشقا قارشى تۇرۇش : دولانا تەركىبىدە ئوكسىدلىنىشقا قارشى تەركىبلەر مول بولۇپ، بەدەندىكى ئەركىن رادىكاللارنى تازىلاپ، ھۈجەيرىلەرنىڭ قېرىشىنى كېچىكتۈرىدۇ.

ئىستېمال قىلىش ئۇسۇلى

دولانانىڭ چۈچۈمەل، تاتلىق تەمى ئۇنى كەڭ ئالقىشقا ئېرىشكەن يېمەكلىك خام ئەشياسىغا ئايلاندۇرۇپ، دائىم پىششىقلاپ ئىشلىنىپ ھەر خىل يېمەكلىك ۋە دورىلارغا ئايلاندۇرىدۇ. تۆۋەندىكىسى كۆپ ئۇچرايدىغان ئىستېمال قىلىش ئۇسۇلى:

دولانا ياپراقچىسى : دولانا مېۋىسىنى يالپاقلاپ ئاپتاپقا سېلىپ ياكى قاقلاپ قۇرۇتۇپ، دولانا ياپراقچىسى ياسىلىدۇ، ئۇنى بىۋاسىتە يېيىشكىمۇ، سۇغا چىلاپ ئىچىشكىمۇ بولىدۇ.

دولانا قەندالەت : بۇ بىر خىل كىلاسسىك جۇڭگوچە ئۇششاق يېمەكلىك بولۇپ، يېڭى دولانا بامبۇك زىخقا ئۆتكۈزۈپ، ئۈستىگە شېكەر قىيامى يۆگەپ، سوۋۇتقاندىن كېيىن شېكەر قىيامى قېتىشىپ، چۈچۈمەل، ئىشتىھانى ئاچىدىغان ئۇششاق يېمەكلىككە ئايلىنىدۇ.

دولانا تورتى : دولانا ئېتىنى ئېزىپ لاي قىلغاندىن كېيىن، شېكەر ۋە نومى گۈرۈچى ئۇنى قوشۇپ ياسىلىدۇ، تەمى يۇمشاق، يېپىشقاق، چۈچۈمەل.
دولانا چېيى:قۇرۇق دولانا تابلېتكىسى ياكى يېڭى دولانا تابلېتكىسىنى سۇدا قاينىتىپ چاي دەملىگەندە، كۆڭۈلگە تەگمەيدۇ، ھەزىم قىلىشقا پايدىلىق.

ئۇنىڭدىن باشقا، دولانا يەنە مېۋە مۇرابباسى، مېۋە شەربىتى، مېۋە ئۇيۇتمىسى قاتارلىق يېمەكلىكلەرنى ياساشقا ئىشلىتىلىدۇ، يەنە دائىم جۇڭيى دورا ماتېرىيالى سۈپىتىدە دورا قىلىنىدۇ. دولانا ئايرىۋېلىنغان ماددا بەزى ساغلاملىق بۇيۇملىرى ۋە دورىلارغا ئىشلىتىلىدۇ، يۈرەك ساغلاملىقىنى ئىلگىرى سۈرۈش ۋە قاندىكى ماينى تەڭشەشكە ئىشلىتىلىدۇ.

دورىلىق قىممىتى

دولانا جۇڭگو تېبابىتىدە قەدىمدىن تارتىپ تاماق سىڭدۈرۈش، ئاشقازاننى ساغلاملاشتۇرۇش، قاننى جانلاندۇرۇش دورىسى ئورنىدا ئىشلىتىلىپ كەلگەن.

دولانا ئىشتىھانى ئېچىپ يىغىلمىلارنى يوقىتىش، قاننى جانلاندۇرۇپ ئۇيۇغان قاننى ئېرىتىش ئۈنۈمىگە ئىگە بولۇپ، ھەزىم قىلىش ياخشى بولماسلىق، قورساق كۆپۈش، ئىشتىھاسى تۇتۇلۇش قاتارلىق كېسەللىك ئالامەتلىرىنى داۋالاشقا ئىشلىتىلىدۇ. ئۇنىڭدىن باشقا، دولانانىڭ يەنە بەلگىلىك دەرىجىدە قاندىكى ماينى تۆۋەنلىتىش، قان بېسىمىنى تۆۋەنلىتىش رولى بار دەپ قارىلىدۇ، شۇڭا دائىم قاندىكى ماي مىقدارى ئېشىپ كېتىش ۋە يۇقىرى قان بېسىم قاتارلىق يۈرەك قان تومۇر كېسەللىكلىرىنى قوشۇمچە داۋالاشقا ئىشلىتىلىدۇ.

مەدەنىيەت ئارقا كۆرۈنۈشى

دولانا جۇڭگونىڭ ئەنئەنىۋى مەدەنىيىتىدە ساغلاملىق ۋە ئۇزۇن ئۆمۈر كۆرۈش بىلەن باغلىنىشلىق، بولۇپمۇ خەلق ئارىسىدىكى يېمەكلىك بىلەن داۋالاشتا، دولانا دائىم ئىشتىھانى ئېچىپ تالنى ساغلاملاشتۇرىدىغان يېمەكلىك قىلىنىدۇ. بايرام مەزگىلىدە چوكىلىق قەندالەت كەڭ ئالقىشقا ئېرىشكەن ئۇششاق يېمەكلىك بولۇپ، جەم بولۇش ۋە شېرىن تۇرمۇشقا سىمۋول قىلىنغان. دولانا يېمەكلىك ماتېرىيالى بولۇپلا قالماي، يەنە جۇڭيى دورىلىرىنىڭ مۇھىم تەركىبىي قىسمى.

دولانا ئۆزىنىڭ مول ئوزۇقلۇق قىممىتى ۋە ئۆزگىچە چۈچۈمەل، تاتلىق تەمى بىلەن يېمەكلىكلەردىلا كەڭ كۆلەمدە ئىشلىتىلىپلا قالماستىن، يەنە دورىلىق قىممىتىگە ئىگە بىر خىل تەبىئىي تەركىب ھېسابلىنىدۇ.