ئەتۋىركە (Screwdriver): پايدىلىق ئۈسكۈنىلەرنى بىر يەرگە تۇتاشتۇرۇشتىكى ئاساسىي قورال

ئەتۋىركە رۇسچە سۆز بولۇپ، بەزى كىشىلەر قىسقارتىپلا ئەتىركە دەپمۇ ئاتاپ قويىدۇ. ھەر خىل ماشىنا ئۈسكۈنىلىرىنى قۇراشتۇرۇپ ياساشتا، قالپاقلىق بۇرما مىخلارنى بۇراپ چىڭىتىش، بوشىتىش ئۈچۈن ئىشلىتىدىغان قول سايمىنىدۇر. تەكشى نېپىز ئۇچلۇق باش ياكى كرىست شەكىللىك ئۇچلۇق بېشى بولۇپ، بۇرما مىخ بېشىنىڭ ئوقۇر چېكى ياكى ئويمان ئېغىزىغا كىرگۈزۈپ ئايلاندۇرۇش ئارقىلىق ئىشلىتىلىدۇ.

ئۇيغۇرچە / Uyghurche : ئەتۋىركە
ئىنگىلىزچە / English : Screwdriver
تۈركچە / Türkçe : Tornavida
خەنزۇچە / 汉语 : 螺丝刀

ئۇيغۇرچە ئىزاھلىق لۇغىتىدىكى چۈشەندۈرۈلۈشى :

ئەتۋىركە

ئەتۋىركە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]］رۇسچە［[يەشمىسى:] ھەر خىل ماشىنا ئۈسكۈنىلىرىنى قۇراشتۇرۇپ ياساشتا، قالپاقلىق بۇرما مىخلارنى بۇراپ چىڭىتىش، بوشىتىش ئۈچۈن ئىشلىتىدىغان قول سايمىنى

1. ئەتۋىركىنىڭ تارىخىي تەرەققىياتى

ئەتۋىركە ئىنسانىيەت تارىخىدىكى مۇھىم قول قوراللىرىنىڭ بىرى بولۇپ، بۇرما مىخلارنىڭ چىڭىتىش بوشىتىش ئىشلىرى بىلەن بىللە تەرەققىي قىلغان. دەسلەپكى ئەتۋىركىلەر ئاددىي تەكشى باشلىق بولغان بولسا، تېخنىكىنىڭ تەرەققىياتى بىلەن ھەرخىل شەكىلدىكى بۇرما مىخلارنى بۇراش ئۈچۈن ئوخشاش بولمىغان باش قىسمى بار ئەتۋىركىلەر ئىجاد قىلىنغان.

ھەنرى فىلىپ 1930-يىللاردا كرېست شەكىللىك ئەتۋىركىنى كەشىپ قىلىپ، ئەتۋىركە تەرەققىياتىدا يېڭى دەۋر باشلانغان. ھازىرقى زاماندا، ئەتۋىركىلەر تېخىمۇ ئەۋرىشىملىك، تېخىمۇ كۆپ ئىقتىدارلىق بولۇپ، ئېلېكترونلۇق ئەتۋىركىلەر، كۆپ مەقسەتلىك ئەتۋىركە توپلاملىرى قاتارلىقلار كەڭ قوللىنىلماقتا.

2. ئەتۋىركىنىڭ ئاساسىي تۈزۈلۈشى

ئەتۋىركە ئاساسەن ئىككى مۇھىم قىسىمدىن تۈزۈلگەن:

2.1. تۇتقۇچ (Handle)

ئەتۋىركە تۇتقۇچىنىڭ ماتېرىيالى ئادەتتە تۆۋەندىكىلەردىن بولىدۇ:

• ياغاچ ساپلىق (Wooden Handle): ئەنئەنىۋى، تەبىئىي ۋە قولدا راھەت.
• سولياۋ ساپلىق (Plastic Handle): ھازىر ئەڭ كۆپ ئىشلىتىلىدىغان، يەككە رەڭلىك، قوش رەڭلىك ياكى ئۈچ خىل رەڭلىك. PP ماتېرىيالى (پولىپروپىلېن) ياكى PP + TRR ماتېرىيالى (پولىپروپىلېن + قوشۇمچە كاۋچۇك) قاتارلىقلاردىن ياسىلىدۇ.
• تۆمۈر ساپلىق (Metal Handle): چىداملىق ۋە ئۇزۇن ئۆمۈرلۈك بولىدۇ.

2.2. ئەتۋىركە دەستىسى (Blade)

ئەتۋىركە دەستىسىنىڭ ماتېرىيالى ئادەتتە تۆۋەندىكىلەردىن بولىدۇ:

• خىروم-مولىبدېنلىق پولات (Chrome-Molybdenum Steel, S2): يۇقىرى قاتتىقلىقتا، ئېلاستىكلىقى ياخشى.
• خىروم-ۋانادىيلىق پولات (Chrome-Vanadium Steel, CR-V): سۈركىلىشكە چىداملىق، كونىرىشقا قارشى.
• كاربونلۇق پولات (Carbon Steel): نىسبەتەن قىممەت ئەمەس، لېكىن ئاسانلا زەڭ باسىدۇ.
• مىس ماتېرىيال (Copper Material): ئالاھىدە سورۇنلاردا، مەسىلەن ئۇچقۇن چىقىشىنى چەكلەش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدۇ.

3. خىزمەت پىرىنسىپى

ئەتۋىركىنىڭ ئىشلەش پىرىنسىپى ئىككى فىزىكىلىق قانۇنىيەتكە ئاساسلانغان:

3.1. چاق ئوق پىرىنسىپى (Wheel Axle Principle)

ئەتۋىركە بۇرما مىخنى بۇراشتا چاق ئوق خىزمەت پىرىنسىپىدىن پايدىلىنىدۇ. بۇ قانۇنىيەت بويىچە، تۇتقۇچنىڭ دىئامېتىرى قانچە چوڭ بولسا، بۇرماق ئۈچۈن كېتىدىغان كۈچ شۇنچە ئاز بولىدۇ. شۇڭا توم دەستىلىك ئەتۋىركە (كەڭ تۇتقۇچلۇق) ئىنچىكە دەستىلىك ئەتۋىركىگە قارىغاندا كۈچنى تېخىمۇ تېجەيدۇ.

3.2. پىشاڭ پرىنسىپى (Lever Principle)

ئەتۋىركە سىر قاپقىقىنى قومۇرۇشتا پىشاڭلىق خىزمەت پرىنسىپىدىن پايدىلىنىدۇ. بۇ قانۇنىيەت بويىچە، كۈچ نۇقتىسىدىن تىرەش نۇقتىسىغىچە بولغان ئارىلىق قانچە چوڭ بولسا، كۈچنى شۇنچە تېجىگىلى بولىدۇ. شۇڭا ئۇزۇن ئەتۋىركە قىسقا ئەتۋىركىگە قارىغاندا كۈچنى تېخىمۇ تېجەيدۇ.

4. ئەتۋىركىنىڭ ئاساسلىق تۈرلىرى

ئەتۋىركىلەر باش قىسمىنىڭ شەكلىگە ۋە ئىقتىدارىغا ئاساسەن تۈرلەرگە بۆلۈنىدۇ:

4.1. باش قىسمىنىڭ شەكلىگە قاراپ ئايرىلىدىغان تۈرلەر

4.1.1. تەكشى باشلىق ئەتۋىركە (Flat-Head Screwdriver / Slotted Screwdriver)

ئۇنىڭ بېشى تەكشى يۈزلۈك بولۇپ، ھەر خىل تەكشى باشلىق ۋىنتىلارنى چىڭىتىش ۋە بوشىتىشقا ماس كېلىدۇ. مەسىلەن، ئۆي جاھازلىرى، ئېلېكتىر سايمانلىرى قاتارلىقلاردا ئىشلىتىلىدۇ. ئارتۇقچىلىقى ئاددىي، ئىشلىتىش ئاسان، لېكىن ۋىنتىنى كۈچەپ ئىشلەتكەندە ئاسانلا سىيرىلىپ چىقىپ كېتىدۇ.

4.1.2. كرېست شەكىللىك ( فىلىپ ئەتىركىسى ) ئەتۋىركە (Phillips Screwdriver)

ھېنرى فىلىپ 20-ئەسىرنىڭ 30-يىللىرىدا كەشىپ قىلغان بۇ ئەتۋىركىنىڭ پىچاق بېشى كرېست شەكىللىك بولۇپ، ھەر خىل كرېست شەكىللىك ۋىنتىلارغا ماس كېلىدۇ. ئارتۇقچىلىقى شۇكى، ئىشلىتىش قولايلىق، بىر قەدەر ياخشى كۈچ ۋە مۇقىملىق بىلەن تەمىنلەيدۇ.

4.1.3. ئىچ ئالتە قىرلىق ئەتۋىركە (Hex Screwdriver / Allen Wrench)

ئەتىركە بېشى ئالتە تەرەپلىك بولۇپ، ئىچكى ئالتە قىرلىق ۋىنتىغا ماس كېلىدۇ. ئادەتتە ماشىنا-ئۈسكۈنە، ئاپتوموبىل، ۋېلىسىپىت قاتارلىق ساھەلەردە ئىشلىتىلىدۇ. L شەكىللىك ۋە تۇتقۇچلۇق خىلى بار.

4.1.4. سىرتى ئالتە قىرلىق ئەتۋىركە (Torx Screwdriver)

ئىچكى ئالتە قىرلىق ئەتۋىركىگە ئوخشاش، ئەمما سىرتقى ئالتە قىرلىق ۋىنتىغا ماس كېلىدۇ. ئىلغار ئېلېكترونلۇق ئۈسكۈنىلەر، كومپيۇتېر ۋە ئاپتوموبىللاردا كۆپ ئىشلىتىلىدۇ.

4.1.5. Y تىپلىق ئەتۋىركە (Tri-Wing Screwdriver)

ئەتىركىنىڭ بېشى Y خېتى شەكلىدە بولۇپ، ھەر خىل Y تىپلىق بۇرما مىخلارغا ماس كېلىدۇ. ئېلېكترونلۇق مەھسۇلاتلار، ئويۇنچۇق، Nintendo ئويۇن تۇتقۇچىلىرى قاتارلىق ساھەلەردە كۆپ ئىشلىتىلىدۇ.

4.1.6. تۆت قىرلىق ئەتۋىركە (Square Screwdriver / Robertson Screwdriver)

ئەتۋىركە بېشى تۆت قىرلىق بولۇپ، مۇۋاپىق تۆت قىرلىق ۋىنتلارغا ماس كېلىدۇ. كانادادا كەشىپ قىلىنغان بولۇپ، ياغاچچىلىق ۋە قۇرۇلۇش ساھەسىدە كەڭ قوللىنىلىدۇ.

4.1.7. يۇلتۇز شەكىللىك ئەتۋىركە (Star Screwdriver / Torx Screwdriver)

ئەتۋىركە بېشى يۇلتۇز شەكىللىك بولۇپ، 6 تىشلىق Torx ياكى 5 تىشلىق Pentalobe قاتارلىق بۇرما مىخلارغا ماس كېلىدۇ. ئېلېكترونلۇق مەھسۇلاتلار، ئاپتوموبىل ۋە بىخەتەرلىك ئۈسكۈنىلىرىدە كەڭ قوللىنىلىدۇ.

4.2. ئىقتىدارى ۋە ئىشلىتىش ئورنى بويىچە ئايرىلىدىغان تۈرلەر

4.2.1. ئادەتتىكى ئەتۋىركە (Standard Screwdriver)

ئادەتتە كۆپرەك ئىشلىتىلىدىغان ئەتۋىركە بولۇپ، ئالاھىدە ئىزولياتسىيە، پارتلاشتىن ساقلىنىش قاتارلىق تەلەپلىرى يوق. ئۆي ئىچى رېمونت، ئاددىي قۇراشتۇرۇش ئىشلىرى ۋە كۈندىلىك قوللىنىشلارغا ماس كېلىدۇ.

4.2.2. ئىزولياتورلۇق ئەتۋىركە (Insulated Screwdriver)

تۇتقۇچى ئالاھىدە ئىزولياتسىيىلىك ماتېرىيالدىن ياسالغان ئەتۋىركە. بەزى توكلۇق مەشغۇلات سورۇنلىرىدا ئىشلىتىلسە، توك سوقۇۋېتىش ھادىسىسىنىڭ ئالدىنى ئالغىلى بولىدۇ. 1000V غىچە بولغان توك مۇھىتىدا ئىشلىتىشكە بولىدۇ.

4.2.3. تېشىپ ئۆتىدىغان ئەتۋىركە (Impact Screwdriver)

بولقا بىلەن چېكىش ئارقىلىق ئايلىنىدىغان ۋە چىڭىتىلىدىغان ئەتۋىركە. ۋىنتىنى بۇراشقىمۇ، بولقا ئورنىدا ئىشلىتىشكىمۇ بولىدۇ. يېنىك چېكىشكە تېگىشلىك بەزى خىزمەت مەيدانلىرىغا ماس كېلىدۇ. زەڭ باسقان ياكى بەك چىڭ بۇرالغان ۋىنتلارنى بوشىتىشتا ئالاھىدە ئۈنۈملۈك.

4.2.4. پارتلاشتىن ساقلىنىش ئەتۋىركىسى (Explosion-Proof Screwdriver)

بىر قىسىم ئاسان يانىدىغان، ئاسان پارتلايدىغان مۇھىتتا ئىشلىتىلىدۇ. ئادەتتە ئالاھىدە قېتىشما ماتېرىياللاردىن ياسىلىپ، سۈركىلىش سەۋەبىدىن ئوت ئۇچقۇنى پەيدا بولۇشنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ. نېفىت، خىمىيە سانائىتى، گاز سانائىتى قاتارلىق كەسىپلەردە ئىشلىتىلىدۇ.

4.2.5. ئېلېكترونلۇق ئەتۋىركە (Electric Screwdriver)

ئىچىگە موتور ۋە باتارېيە ئورۇنلاشتۇرۇلغان، كۇنۇپكىنى بېسىش ئارقىلىق ئاپتوماتىك ھالدا ئايلىنىدىغان ئەتۋىركە. كۆپ ساندىكى ۋىنتلارنى تېز سۈرئەتتە بۇراش ئېھتىياجى بولغان خىزمەت سورۇنلىرىدا ئىشلىتىلىدۇ.

4.2.6. قايرىما ئەتۋىركە (Ratchet Screwdriver)

تۇتقۇچىنى قايتۇرماي تۇرۇپ ۋىنتىنى ئايلاندۇرۇشقا بولىدىغان ئەتۋىركە. تار ئورۇن ياكى قوللىرىنى تولۇق ئايلاندۇرۇش ئىمكانىيىتى بولمىغان شارائىتتا ئىشلىتىلىدۇ.

4.2.7. مىقدارلىق بۇراش ئەتۋىركىسى (Torque Screwdriver)

بەلگىلەنگەن بۇراش كۈچىگە يەتكەندە ئاپتوماتىك ھالدا بوشاپ كېتىدىغان ئەتۋىركە. ئالاھىدە زاپچاسلارنى قۇراشتۇرۇش، دەل-دەرىجىسىدە چىڭىتىش ئېھتىياجى بولغان ساھەلەردە ئىشلىتىلىدۇ.

5. ئەتۋىركىنى توغرا ئىشلىتىش ئۇسۇلى

ئەتۋىركىنىڭ خىزمەت ئۈنۈمى ۋە ئىشلىتىش ئۆمرىنى ئاشۇرۇش ئۈچۈن، تۆۋەندىكى ئۇسۇللارغا دىققەت قىلىش كېرەك:

5.1. توغرا تۈردىكى ئەتۋىركە تاللاش

ھەر ۋىنتقا ماس كېلىدىغان توغرا تۈردىكى ۋە ئۆلچەمدىكى ئەتۋىركە تاللاش مۇھىم. ناتوغرا ئەتۋىركە ئىشلىتىش ۋىنتنىڭ بېشىنىڭ بۇزۇلۇشىغا ياكى ئەتۋىركىنىڭ زەخىملىنىشىگە سەۋەب بولۇشى مۇمكىن.

5.2. ئەتۋىركىنى توغرا تۇتۇش

ئەتۋىركىنى تۇتقۇچىدىن مەھكەم تۇتۇپ، ۋىنتقا تىك ھالەتتە تۇتۇش كېرەك. يانتۇ ھالەتتە ئىشلىتىش نەتىجىسىدە ۋىنتنىڭ بېشى ياكى ئەتۋىركىنىڭ ئۇچى بۇزۇلۇشى مۇمكىن.

5.3. توغرا كۈچ قوللىنىش

ئەتۋىركىنى ۋىنتقا بېسىش ۋە بۇراشتا ئېھتىيات بىلەن مۇۋاپىق كۈچ قوللىنىش كېرەك. ھەددىدىن زىيادە كۈچەش ھەم ۋىنتنى ھەم ئەتۋىركىنى بۇزالايدۇ.

5.4. ئاسراش ۋە ساقلاش

ئەتۋىركىنى ئىشلىتىپ بولغاندىن كېيىن تازىلاپ، قۇرغاق جايدا ساقلاش كېرەك. تۇتقۇچىنىڭ چاتلىشى ياكى پىچاق بېشىنىڭ زەڭ بېسىشىدىن ساقلىنىش كېرەك.

6. ئەتۋىركە سېتىۋېلىش كۆرسەتمىسى

ئەتۋىركە سېتىۋالغاندا تۆۋەندىكى ئامىللارغا دىققەت قىلىش كېرەك:

• ماتېرىيالى: يۇقىرى سۈپەتلىك پولاتتىن ياسالغان ئەتۋىركىلەر ئۇزۇن ئۆمۈرلۈك ۋە چىداملىق بولىدۇ.
• ئېرگونومىك لايىھىسى : تۇتقۇچى قولغا راھەت كېلىدىغان، تېيىلىپ كەتمەيدىغان ئەتۋىركىلەر ئىشلىتىشكە قولايلىق.
• تۈرى ۋە ئۆلچىمى: ئېھتىياجىڭىزغا ئاساسەن توغرا تۈر ۋە ئۆلچەمدىكى ئەتۋىركە تاللاش.
• ماركىسى: تونۇلغان ماركىلارنىڭ ئەتۋىركىلىرى ئادەتتە سۈپەت كاپالىتى ۋە كېپىللىك مۇددىتى بىلەن تەمىنلەيدۇ.
• توپلام سېتىۋېلىش: كۆپ خىل ئۆلچەم ۋە تۈردىكى ئەتۋىركىلەر بار توپلام سېتىۋېلىش ئەۋزەل، بۇنداق قىلغاندا ھەرخىل ۋىنتلارغا ماس ئەتۋىركە ئىشلىتەلەيسىز.

7. خۇلاسە

ئەتۋىركە كۈندىلىك تۇرمۇشتىن تارتىپ سانائەت ئىشلەپچىقىرىشىغىچە بولغان كەڭ دائىرىدە ئىشلىتىلىدىغان مۇھىم قول قورالىدۇر. ھەرخىل تۈر ۋە ئىقتىدارغا ئىگە ئەتۋىركىلەر ئوخشاش بولمىغان ئىشلىتىش سورۇنلىرىدا قولايلىق سالىدۇ. توغرا تۈردىكى ئەتۋىركىنى تاللاش، توغرا ئىشلىتىش ۋە ياخشى ئاسراش ئارقىلىق، خىزمەتلەرنى بىخەتەر، ئۈنۈملۈك ۋە سۈپەتلىك تاماملاشقا كاپالەتلىك قىلغىلى بولىدۇ.