سېھىرگەر

ئۇيغۇر مەدەنىيىتى ۋە تارىخىدا «سېھىرگەر» ئۇقۇمى ئىنتايىن مول مەزمۇنغا ئىگە بولۇپ، بۇ سۆز قەدىمكى دەۋرلەردىن تارتىپ ھازىرغىچە تۈرلۈك مەنىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالغان. بۇ ئۇقۇم ئەرەبچە «سېھىر» سۆزى بىلەن پارسچە «گەر» قوشۇمچىسىنىڭ بىرلىشىشىدىن كېلىپ چىققان بولۇپ، «سېھىر قىلغۇچى كىشى» دېگەن ئاساسىي مەنىنى بىلدۈرىدۇ.

ئۇيغۇرچە / Uyghurche : سېھىرگەر
ئىنگىلىزچە / English : magician
تۈركچە / Türkçe : büyücü
خەنزۇچە / 汉语 : 魔术师

ئۇيغۇرچە ئىزاھلىق لۇغىتىدىكى چۈشەندۈرۈلۈشى :

سېھىرگەر [تىل تەۋەلىكى:]］ئەرەبچە+پارىسچە［[يەشمىسى:] ① ئىسىم.[يەشمىسى:] سېھىر قىلغۇچى كىشى، سېھىرچى، ئەپسۇنچى، جادۇگەر.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] مەھلىياھ قىلىدىغان، كىشىنى ئۆزىگە تارتىدىغان:[مىسال:] بۇ چاغ، بۇ ۋادىنىڭ كىشى قەلبىنى ئىختىيارسىز تارتىدىغان ئەڭ سېھىرگەر، ئەڭ گۈزەل چاغلىرىنىڭ بىرى ئىدى.

سېھىرگەرلىك [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① سېھىر قىلىش ئىشى:[مىسال:] سېھىرگەرلىك قىلماق.[يەشمىسى:] ② سېھىرگەرلەرگە خاس خاراكتېر؛ ئالدامچىلىق:[مىسال:] ئۇنىڭ كۆزىنىڭ ئىچكىرىسىدە قانداقتۇر بىر سېھىرگەرلىكنىڭ ئالامەتلىرى يوشۇرۇنۇپ تۇرىدۇ.

ئۇيغۇر تارىخىدىكى سېھىرگەرلەر

شامانىزم دەۋرىدىكى سېھىرگەرلەر

ئۇيغۇرلار ئەجدادلىرى قەدىمكى شامانىزم ئېتىقادى دەۋرىدە «باخشى» ياكى «پېرىخون» دەپ ئاتالغان دىنىي يېتەكچىلەر سېھىرگەرلىك بىلەن مۇناسىۋەتلىك كەسىپ ھېسابلىناتتى:

• قاملار: تەبىئەت بىلەن ئىنسان ئوتتۇرىسىدا ۋاسىتىچىلىك قىلىش، كېسەللەرنى داۋالاش، ئاپەتلەرنى ئالدىن مۆلچەرلەش ۋە روھلار بىلەن ئالاقە قىلىش قاتارلىق خىزمەتلەرنى ئۆتەيتتى.
• ئۇلار مەخسۇس دۇمباق، دۇتار ياكى كوبىز قاتارلىق مۇزىكا ئەسۋابلىرىنى چېلىپ، مەخسۇس ئۇسۇل ئويناش ۋە مۇئەييەن سۆزلەرنى تەكرارلاش ئارقىلىق روھلار دۇنياسىغا «سەپەر» قىلاتتى.
• «ئۇيغۇر داۋا مۇراسىمى» دەپ ئاتىلىدىغان بۇ خىل ئەنئەنە قەدىمكى ئۇيغۇرلاردا سېھىرگەرلىك، دىن ۋە تىبابەتنىڭ بىرلەشمىسى ئىدى.

ئەنئەنىۋى تىبابەتتىكى سېھىرگەرلەر

ئۇيغۇر تىبابەت تارىخىدا «سېھىرگەر-تېۋىپ»لار ئالاھىدە ئورۇن تۇتاتتى:

• پېرىخونلار (پەرىخانلار) : ئېتىقاد ۋە تىببىي داۋالاش ئۇسۇللىرىنى بىرلەشتۈرۈپ، روھىي ۋە جىسمانىي كېسەللىكلەرنى داۋالايتتى.
• ئۇلار دورا-دەرمانلارنى تەييارلاش جەريانىدا بەزى سىرلىق مۇراسىملارنى ئۆتكۈزۈپ، ئۇلارنىڭ شىپالىق كۈچىنى ئاشۇراتتى.
• «پەرىخان-تېۋىپ»لار ئادەتتە ئايال كىشىلەر بولۇپ، ئۇلار جىن-شەيتانلارنى ھەيدەش، كۆز تېگىشنى يوقىتىش ۋە «قوت قۇيۇش» قاتارلىق سېھىرگەرلىك ماھارەتلىرىنى ئىشلىتەتتى.

ئۇيغۇر يازما تارىخىدىكى سېھىرگەرلەر

ئۇيغۇر يازما تارىخىدا بىر قاتار مەشھۇر سېھىرگەرلەر ھەققىدە خاتىرىلەر ساقلانغان:

• «سېھرى قورغان» ئەپسانىسىدىكى مەشھۇر سېھىرگەر، ئۇ بىر كېچىدە پۈتۈن بىر قورغاننى قۇرۇپ چىقالايدىغان سېھىرلىك كۈچكە ئىگە ئىدى
• «ئىپارخان» داستانىدىكى سېھىرگەر-مۇنەججىم، ئۇ يۇلتۇزلار ئارقىلىق كەلگۈسىنى ئالدىن كۆرەلەيتتى
• تارىخىي خاتىرىلەردە بەزى ئۇيغۇر خانلىرىنىڭ سارىيىدا مۇنەججىم-سېھىرگەرلەرنىڭ بولغانلىقى قەيت قىلىنغان، ئۇلار كەلگۈسىنى مۆلچەرلەش، مۇھىم قارارلارنى بېكىتىش ۋە تەبىئىي ھادىسىلەرنى چۈشەندۈرۈش ئىشلىرىدا مەسلىھەتچى بولاتتى

ئۇيغۇر ئەدەبىياتىدىكى سېھىرگەر ئوبرازلىرى

ئۇيغۇر ئەدەبىياتىدا سېھىرگەر ئوبرازلىرى غايەت مول بولۇپ، ئۇلار ئەدەبىي ئەسەرلەردە تۈرلۈك رول ۋە ۋەزىپىلەرنى ئۆتەيدۇ.

ئۇيغۇر خەلق ئەپسانە ۋە چۆچەكلىرىدىكى سېھىرگەرلەر

ئۇيغۇر خەلق ئەپسانە-چۆچەكلىرىدە سېھىرگەرلەر مۇھىم پېرسوناژ بولۇپ، ئۇلار:

• «يەتتە قىزلار» ئەپسانىسىدىكى سېھىرگەر قىزلار، ئۇلار سېھىرلىك كۈچى بىلەن يۇلتۇزغا ئايلىنىپ كەتكەن.
• «ئاپپاق پادىشاھ» چۆچىكىدىكى سېھىرگەر ئايال، ئۇ ئىنسانلارنى ھايۋانغا ئايلاندۇرۇۋېتىدىغان سېھىرلىك كۈچكە ئىگە.
• «جادۇگەر ۋە باتۇر» چۆچىكىدىكى رەزىل سېھىرگەر، ئۇ باتۇرنىڭ سىنىقى ۋە ئىمتىھانى بولۇپ، قەھرىماننىڭ ئەقىل-پاراسىتى ۋە مەردلىكىنى سىنايدۇ.
• «سېھىرلىك ئۈزۈك» چۆچىكىدىكى ئېسىل سېھىرگەر ئاقساقال، ئۇ قەھرىمانغا سېھىرلىك بۇيۇملارنى بېرىپ، ئۇنىڭ قىيىنچىلىقلارنى يېڭىشىغا ياردەم قىلىدۇ.

ئۇيغۇر چۆچەكلىرىدە سېھىرگەرلەر ئادەتتە ئىككى خىل بولىدۇ:

1. ياخشى سېھىرگەرلەر: ئادەتتە مەرھەمەتلىك قېرى كىشى ياكى پەرىزات سۈپىتىدە كۆرۈلىدۇ، ئۇلار ياخشى قەھرىمانلارغا ياردەم قىلىدۇ
2. يامان سېھىرگەرلەر: جادۇگەرلەر، يالماۋۇزلار ياكى رەزىل پادىشاھلار سۈپىتىدە كۆرۈلىدۇ، ئۇلار ئاساسلىق قىيىنچىلىق ياكى سىناق سۈپىتىدە ئەسەرگە كىرىدۇ

كلاسسىك ئۇيغۇر داستانلىرىدىكى سېھىرگەرلەر

ئۇيغۇر كلاسسىك داستانلىرىدا سېھىرگەرلەر:

• «غېرىپ-سەنەم» داستانىدىكى سېھىرگەر بۈۋى، ئۇ ئاشىقلارنىڭ ئۇچرىشىشىغا ياردەم قىلىدۇ
• «تاھىر-زۆھرە» داستانىدىكى جادۇگەر ۋەزىر، ئۇ ئاشىقلارنى ئايرىۋېتىش ئۈچۈن سېھىر ئىشلىتىدۇ
• «لەيلى-مەجنۇن» داستانىدىكى سېھىرگەر-داۋاگەر، ئۇ مەجنۇننىڭ «دەردىنى» داۋالاشقا تىرىشىدۇ

بۇ ئەسەرلەردە سېھىرگەرلەر داستاننىڭ سۈرئىتىنى ئۆزگەرتىدىغان، قەھرىمانلارنىڭ تەقدىرىگە تەسىر كۆرسىتىدىغان مۇھىم پېرسوناژلار بولۇپ، ئۇلار ئارقىلىق ئىنسان ئىرادىسى بىلەن تەقدىر ئوتتۇرىسىدىكى كۈرەشنى ئەكس ئەتتۈرىدۇ.

زامانىۋىي ئۇيغۇر ئەدەبىياتىدىكى سېھىرگەرلەر

زامانىۋىي ئۇيغۇر ئەدەبىياتىدا «سېھىرگەر» ئوبرازى كۆپىنچە كۆچمە مەنىدە قوللىنىلىدۇ:

• ئۇيغۇر ئەدەبىياتىدا سۆز ئۇستىلىرى، يازغۇچىلار ۋە شائىرلار بەزىدە «سۆز سېھىرگەرلىرى» دەپ ئاتىلىدۇ، ئۇلار سۆزلەر ئارقىلىق ئوقۇرمەنلەرنىڭ ھېس-تۇيغۇلىرى ۋە خىيالىنى ئويغىتالايدۇ
• ئۇستا ناخشىچىلار ۋە مۇزىكانتلار «ئاۋاز سېھىرگەرلىرى» ياكى «سازەندە سېھىرگەرلەر» دەپ ئاتىلىدۇ، ئۇلارنىڭ سەنئىتى ئاڭلىغۇچىلارنى ئۆزىگە مەھلىيا قىلىدۇ
• مەشھۇر سەنئەتكارلار، رەسساملار ۋە ھەيكەلتاراشلار «سەنئەت سېھىرگەرلىرى» دەپ سۈپەتلىنىدۇ، ئۇلار ئۆز سەنئىتى ئارقىلىق كىشىلەرنىڭ روھىي دۇنياسىنى بېيىتىدۇ

ئۇيغۇر مەدەنىيىتىدىكى سېھىرگەرلىك سەنئىتى

ئەنئەنىۋى سېھىرگەرلىك سەنئىتى

ئۇيغۇر مەدەنىيىتىدە ئەنئەنىۋى سېھىرگەرلىك سەنئىتىمۇ ئۇزۇن يىللىق تارىخقا ئىگە:

• «غايىب بولۇش» ۋە «پەيدا بولۇش» نومۇرلىرى: ئۇيغۇر سېھىرگەرلىرى قول چاققانلىقى ۋە ماھارەتلىرى بىلەن تاماشىبىنلارنى ھەيران قالدۇراتتى.
• «قارتا ئويۇنلىرى»: ئۇيغۇر سېھىرگەرلىرى قارتا ئارقىلىق تۈرلۈك ئويۇنلارنى كۆرسىتىپ، تاماشىبىنلارنىڭ كاللىسىنى قاتۇراتتى.
• «تەڭگە ئويۇنلىرى»: تەڭگە پۇللارنى قولدىن غايىب قىلىش ۋە يوق يەردىن پەيدا قىلىش ئويۇنلىرى بولۇپ، بۇ ئويۇنلار ئادەتتە بازارلاردا، كوچا-كويلاردا كۆرسىتىلەتتى.
• «سۈزمە دارا ئويۇنى»: بۇ غەلىتە ئويۇندا سېھىرگەر ئىنساننى ئىككىگە بۆلۈپ، ئاندىن قايتا بىرلەشتۈرۈش ئۈنۈمىنى كۆرسىتەتتى.

يىپەك يولى مەدەنىيىتى ۋە سېھىرگەرلىك ئالماشتۇرۇشى

ئۇيغۇرلار يىپەك يولىنىڭ مەركىزىدە ياشىغاچقا، سېھىرگەرلىك سەنئىتى تۈرلۈك مەدەنىيەتلەر بىلەن ئۇچرىشىپ، ئۆز-ئارا تەسىر كۆرسەتكەن:

• پارس ۋە ھىندىستان سېھىرگەرلىك ئۇسۇللىرى ئۇيغۇر سېھىرگەرلىك مەزمونلىرىنى بېيىتقان.
• خىتاي قول چاققانلىقى ۋە سېھىرگەرلىك ماھارەتلىرى ئۇيغۇر سېھىرگەرلىك سەنئىتىگە سىڭىپ كىرگەن.
• ئۇيغۇر سېھىرگەرلىرىمۇ ئۆز ئۇسۇل ۋە ماھارەتلىرىنى غەرب ۋە شەرققە تارقاتقان.

لوپنۇر سېھىرگەرلىرى

لوپنۇر ۋە قاراقاش رايونلىرىدىكى مەشھۇر سېھىرگەرلەر ئالاھىدە ئۇسلۇب بىلەن تونۇلغان:

• «لوپنۇر سىرى» دەپ ئاتالغان سېھىرگەرلىك نومۇرلىرى، يەرلىك كىشىلەر ئارىسىدا بىر نەچچە ئەۋلاد بويىچە ئۇستاز-شاگىرت ئۇسۇلىدا ئۆتكۈزۈلۈپ كەلگەن.
• بۇ سېھىرگەرلەر ئۆزلىرىنىڭ سىرلىرىنى قاتتىق مەخپىي تۇتۇپ، پەقەت ئىشەنچلىك شاگىرتلىرىغىلا ئۆگىتەتتى.
• لوپنۇر سېھىرگەرلىرىنىڭ «يوقالغان نەرسىلەرنى تېپىش» قابىلىيىتى ئالاھىدە مەشھۇر بولغان.

سېھىرگەرلىكنىڭ ئىجتىمائىي رولى ۋە ئەھمىيىتى

ئەنئەنىۋى جەمئىيەتتىكى سېھىرگەرلەرنىڭ ئورنى

ئەنئەنىۋى ئۇيغۇر جەمئىيىتىدە سېھىرگەرلەر مۇھىم ئىجتىمائىي رول ئوينىغان:

• روھانىي ۋە مەنىۋى داۋالىغۇچى سۈپىتىدە، خەلق روھىي تەسەللى ۋە ياردەم ئۈچۈن سېھىرگەرلەرگە مۇراجىئەت قىلاتتى.
• بۇرۇنقى زامانلاردا، بىلىم ئىگىسى ۋە ئەقىل-پاراسەت ئىگىسى سۈپىتىدە، سېھىرگەرلەر جەمئىيەتتە ھۆرمەتكە سازاۋەر ئىدى.
• ئەنئەنىۋى تىبابەت ۋە داۋالاش ئىلمىنىڭ ساقلىغۇچىسى سۈپىتىدە، سېھىرگەرلەر مۇھىم تېۋىپلىق بىلىملىرىنى ساقلاپ، تارقىتىپ كەلگەن.
• مەدەنىيەت ۋە بىلىم تارقاتقۇچى سۈپىتىدە، نۇرغۇن سېھىرگەرلەر ئۆز سەنئەتلىرى ئارقىلىق مۇھىم بىلىم ۋە مەدەنىيەت مەزمۇنلىرىنى يەتكۈزگەن.

ھازىرقى زامان ئۇيغۇر جەمئىيىتىدىكى سېھىرگەرلىك

ھازىرقى زامان ئۇيغۇر جەمئىيىتىدە سېھىرگەرلىك سەنئىتى ۋە ئۇقۇمى يېڭى شەكىللەرگە ئۆزگەردى:

• كۆڭۈل ئېچىش ۋە سەنئەت سۈپىتىدە: زامانىۋىي ئۇيغۇر سېھىرگەرلىرى تېلېۋىزىيە پروگراممىلىرى، سەھنە ئويۇنلىرى ۋە تۈرلۈك پائالىيەتلەردە ماھارىتىنى نامايان قىلىدۇ.
• مەدەنىيەت مىراسى سۈپىتىدە: ئەنئەنىۋى سېھىرگەرلىك ماھارەتلىرى مەدەنىيەت مىراسى سۈپىتىدە قوغدىلىپ، يېڭى ئەۋلادلارغا ئۆگىتىلمەكتە.
• مەتاپورا ۋە ئوبراز سۈپىتىدە: «سېھىرگەر» سۆزى ھازىرقى ئۇيغۇر تىلىدا كۆپىنچە ئۆز ساھەسىدە ئەڭ ماھىر، قابىلىيەتلىك ۋە كىشىلەرنى ھەيران قالدۇرىدىغان كىشىلەرنى تەسۋىرلەشتە ئىشلىتىلىدۇ.

سېھىرگەرلىك ۋە ئىلمىي چۈشەنچە

دىنىي تەلىملەر ۋە سېھىرگەرلىك

ئىسلام دىنى تەلىملىرىدە سېھىر-جادۇ ھەققىدە كۆپ چۈشەندۈرۈشلەر بار:

• ئىسلام تەلىماتى بويىچە ھەقىقىي سېھىرگەرلىك شەيتانلار ياردىمى بىلەن قىلىنىدۇ دەپ قارىلىدۇ ۋە چەكلىنىدۇ
• بۇنىڭغا قارىتا، ئۇيغۇر مۇسۇلمانلىرى «سېھىرگەرلىك» سەنئىتىنى كۆپىنچە «كۆز بويامچىلىق» ياكى «قول چاققانلىقى» دەپ چۈشۈنۈپ، بۇنى ھارام بىلەن ئارىلىشىپ قېلىشتىن ئەسكەرتكەن.
• كۆپىنچە ئۇيغۇر ئالىملىرى كۆڭۈل ئېچىش ئۈچۈن قىلىنغان سېھىرگەرلىكنى تولۇق چەكلەپ كەتمەيدۇ، ئەمما «جىنكەشلىك» ياكى «باخشىلىق» قاتارلىق پائالىيەتلەرنى چەكلەيدۇ

زامانىۋىي ئىلمىي چۈشەنچە ۋە سېھىرگەرلىك

زامانىۋىي ئىلمىي چۈشەنچە بويىچە سېھىرگەرلىك:

• سېھىرگەرلىك سەنئىتى ئاساسلىقى پىسخولوگىيە، فىزىكا ۋە قول ماھارىتىگە ئاساسلىنىدۇ.
• تاماشىبىنلارنىڭ دىققىتىنى باشقۇرۇش، يوشۇرۇن ھەرىكەت ۋە قول چاققانلىقى ئارقىلىق سېھىرگەرلىك ئۈنۈمى يارىتىلىدۇ.

ھازىرقى زامان ئۇيغۇر سېھىرگەرلىرى كۆپىنچە زامانىۋىي ئىلىم-پەن بىلەن ئەنئەنىۋى ماھارەتلەرنى بىرلەشتۈرۈپ، ئۆزگىچە ئۇسلۇبتىكى سېھىرگەرلىك نومۇرلىرىنى يارىتىدۇ.

ئۇيغۇر تىلىدىكى سېھىرگەرلىك ئاتالغۇلىرى

ئۇيغۇر تىلىدا سېھىرگەرلىك بىلەن مۇناسىۋەتلىك نۇرغۇن ئاتالغۇلار بار:

• • سېھىرگەر: ئاساسىي ئاتالغۇ بولۇپ، سېھىر قىلغۇچى كىشىنى كۆرسىتىدۇ.
  • جادۇگەر: سېھىرگەرگە ئوخشاش مەنىدە، ئەمما كۆپىنچە سەلبىي مەنىدە ئىشلىتىلىدۇ.
  • ئەپسۇنچى: ئەپسۇن ئوقۇيدىغان، دۇئا-تۈمار بىلەن داۋالايدىغان كىشى.
  • پېرىخون (پەرىخان): روھلار بىلەن ئالاقە قىلالايدىغان ۋە شۇ ئارقىلىق داۋالاش ياكى بولغۇسى ئىشلارنى ئالدىن مۆلچەرلەش قابىلىيىتىگە ئىگە كىشى.
  • باخشى: ئەنئەنىۋى داۋالىغۇچى، قەدىمكى شامان دىنى داۋالىغۇچىسى.
  • كۆز بويامچى: سېھىرگەرلىك ئۇسۇللىرى ئارقىلىق كىشىلەرنى ئالدايدىغان، ئۇلارنىڭ كۆزىنى بويايدىغان كىشى. بۇ ئاتالغۇ كۆپىنچە ھالدا ھەقىقىي سېھىر ئەمەس، بەلكى قول چاققانلىقى ۋە ئالدامچىلىق بىلەن تاماشىبىنلارنى ئالدايدىغان كىشىلەرنى تەسۋىرلەيدۇ
  • رەمباللىق: يۇلتۇزلارغا قاراپ، قول ئالىقىنىغا قاراپ ياكى باشقا ئۇسۇللار بىلەن كەلگۈسىنى مۆلچەرلەش ماھارىتى.
  • قام: قەدىمكى تۈركىي خەلقلەردە شامان ياكى جادۇگەر رولىنى ئوينىغان كىشى.
  • پالچى: كەلگۈسىنى ئالدىن ئېيتىپ بېرىدىغان، پال سالىدىغان كىشى.
  • ئىلمىكەش: ئەنئەنىۋى ئۇيغۇر جەمئىيىتىدە سېھىرگەرلەر ئىشلىتىدىغان ھەر خىل ئۇسۇللارنىڭ بىلىمدانى.

زامانىۋىي ئۇيغۇر مەدەنىيىتىدىكى سېھىرگەرلىك

كۆڭۈل ئېچىش سەنئىتى سۈپىتىدە

ھازىرقى زامان ئۇيغۇر جەمئىيىتىدە سېھىرگەرلىك سەنئىتى ئاساسلىقى كۆڭۈل ئېچىش سەنئىتى سۈپىتىدە تەرەققىي قىلدى:

• • • • • زامانىۋىي ئۇيغۇر سېھىرگەرلىرى ئەنئەنىۋى ۋە خەلقئارالىق سېھىرگەرلىك ئەسلىھەلىرىنى ئىشلىتىپ، ئۆزگىچە نومۇرلارنى يارىتىدۇ.
        • ئۇلار تېلېۋىزىيە پروگراممىلىرى، توي-تۆكۈن ۋە مەكتەپ پائالىيەتلىرى قاتارلىق سورۇنلاردا ئۆز ماھارەتلىرىنى نامايان قىلىدۇ.
        • «يېقىن كۆرۈنۈشلۈك سېھىرگەرلىك» (قارتا، تەڭگە، ئىپ ئويۇنلىرى قاتارلىقلار) ۋە «سەھنە سېھىرگەرلىكى» (چوڭ نومۇرلار، ئادەم غايىب قىلىش، ئىككىگە بۆلۈش قاتارلىقلار) بىرلىكتە تەرەققىي قىلدى.

ئەدەبىيات ۋە سەنئەتتە كۆچمە مەنىدە ئىشلىتىلىشى

زامانىۋىي ئۇيغۇر ئەدەبىياتى ۋە سەنئىتىدە «سېھىرگەر» ئاتالغۇسى كۆپىنچە كۆچمە سۈپىتىدە ئىشلىتىلىدۇ:

• • • • • مەشھۇر ئۇيغۇر يازغۇچىلىرى بەزىدە «سۆز سېھىرگىرى» دەپمۇ ئاتىلىدۇ، بۇ ئۇنىڭ سۆزلەرنى ئىشلىتىش ماھارىتىنى تەرىپلەش ئۈچۈندۇر.
        • ئاتاقلىق مۇقامچى ۋە سازەندىلەر «ناۋا سېھىرگەرلىرى» دەپ سۈپەتلىنىدۇ.
        • زامانىۋىي ئۇيغۇر شېئىرىيىتىدە «سېھىرگەر» ئاتالغۇسى بىر قىسىم شائىرلارنىڭ شېئىرلىرىدا مۇھەببەت، گۈزەللىك ۋە ئىلھام مەنبەسى سۈپىتىدە قوللىنىلىدۇ.

تىل ۋە مەدەنىيەتتىكى «سېھىرگەر» سۆزىنىڭ كۆچمە مەنىلىرى

ئۇيغۇر تىلىدا «سېھىرگەر» سۆزى نۇرغۇن كۆچمە مەنىلارغا ئىگە بولۇپ، بۇلار:

• • • • • «مەھلىيا قىلىدىغان»: «ئۇنىڭ سېھىرگەر كۆزلىرى ھەممىنى ئۆزىگە تارتاتتى» دېگەندەك جۈملىلەردە بۇ سۆز كىشىلەرنى ئۆزىگە جەلپ قىلىدىغان، مەپتۇن قىلىدىغان مەنىدە كېلىدۇ.
        • «قابىلىيەتلىك»: «ئۇ رەسىم سېھىرگىرى» دېگەن جۈملىلەردە بۇ سۆز ئالاھىدە يۇقىرى دەرىجىدىكى قابىلىيەت ۋە ماھارەت ئىگىسى دېگەن مەنىنى بىلدۈرىدۇ.
        • «ئۆزگەرتكۈچى»: «ئۇ ئەتراپتىكى بارلىق نەرسىلەرنى گۈزەللەشتۈرىدىغان ھەقىقىي سېھىرگەر» دېگەن جۈملىلەردە بۇ سۆز ئەتراپىدىكى نەرسىلەرنى ياخشى ياكى گۈزەل قىلىدىغان، ئىجابىي تەسىر كۆرسىتىدىغان كىشى مەنىسىدە كېلىدۇ.

«سېھىرگەر» سۆزىنىڭ تەرەققىياتى ۋە ئەھمىيىتى

ئۇيغۇر مەدەنىيىتى ۋە تارىخىدا «سېھىرگەر» سۆزى ۋە ئۇقۇمى مول مەزمۇن ۋە چوڭقۇر مەنىگە ئىگە بولۇپ، ئۇ:

• • • • 1. تارىخىي تەرەققىيات جەريانى: قەدىمكى شامانىزم دەۋرىدىكى دىنىي يېتەكچىلەردىن تارتىپ، ھازىرقى زامان كۆڭۈل ئېچىش سەنئەتكارلىرىغىچە، سېھىرگەر ئوبرازى ئۇيغۇر مەدەنىيىتىدە توختاۋسىز تەرەققىي قىلىپ كەلدى.
        2. مەدەنىيەت ئالماشتۇرۇش: ئۇيغۇرلار يىپەك يولىدىكى مۇھىم خەلق بولۇش سۈپىتى بىلەن، ئۇلارنىڭ سېھىرگەرلىك سەنئىتى شەرق ۋە غەرب مەدەنىيەتلىرىدىن تەسىر ئېلىپ، ئۆزگىچە خاراكتېرگە ئىگە بولدى.
        3. ئىجتىمائىي رول: ئەنئەنىۋى جەمئىيەتتە تىبابەت، مەنىۋى يېتەكچىلىك، ئاتموسفېرا ھادىسىلىرىنى چۈشەندۈرۈش قاتارلىق مۇھىم خىزمەتلەرنى ئاتقۇرغان سېھىرگەرلەر، ھازىرقى زاماندا كۆپىنچە كۆڭۈل ئېچىش ۋە سەنئەت نامايەندىسى رولىنى ئالماشتۇردى.
        4. مەدەنىي مىراس: ئەنئەنىۋى ئۇيغۇر سېھىرگەرلىك سەنئىتى مۇھىم مەدەنىي مىراس ھېسابلىنىدۇ، ئۇنىڭ قوغدىلىشى ۋە تەرەققىي قىلدۇرۇلۇشى ئۇيغۇر مەدەنىيەت بايلىقىنى قوغداش ۋە ئىلگىرى سۈرۈشنىڭ بىر قىسمى.
        5. كۆچمە مەنىدىكى باي ئىشلىتىلىشى: «سېھىرگەر» سۆزى ھازىرقى ئۇيغۇر تىلىدا كىشىلەرنى مەھلىيا قىلىدىغان، كىشىلەرنى جەلپ قىلىدىغان، ئالاھىدە قابىلىيەتلىك ياكى گۈزەل دېگەندەك نۇرغۇن كۆچمە مەنىلاردا ئىشلىتىلىدۇ.

ئۇيغۇر مەدەنىيىتىدىكى «سېھىرگەر» ئۇقۇمى ئىنتايىن مۇرەككەپ ۋە كۆپ قىرلىق بولۇپ، ئۇ ئۇيغۇر خەلقىنىڭ تارىخى، ئەنئەنىسى، ئىشەنچ-ئېتىقادى ۋە كۆڭۈل ئېچىش مەدەنىيىتىنىڭ بىر قىسمىنى تەشكىل قىلىدۇ. بۇ ئۇقۇم بىلەن مۇناسىۋەتلىك ماھارەت، چۈشەنچە ۋە ئەدەبىي ئوبرازلار ئۇيغۇر مەدەنىيىتىنىڭ باي ۋە رەڭدار جەۋھىرى بولۇپ، ئۇزۇن مۇددەتلىك تارىخىي تەرەققىيات ۋە مەدەنىيەت ئۆز-ئارا تەسىر قىلىش جەريانىدا شەكىللەنگەن.