سۇپرا: ئۇيغۇر ئاشخانىسىدىكى بەرىكەت ۋە مىراس سىمۋولى
ئۇيغۇرلارنىڭ مول ۋە رەڭدار يېمەك-ئىچمەك مەدەنىيىتىدە، ھەر بىر قاچا-قۇچا ۋە جابدۇقنىڭ ئۆزىگە خاس تارىخى ۋە مەنىسى بار. بۇلارنىڭ ئىچىدە سۇپرا ئاددىي بىر ئاشخانا جابدۇقى بولۇپلا قالماي، بەلكى ئۇ بىر ئائىلىنىڭ بەرىكىتى، پاكىزلىقى، ئەۋلادتىن-ئەۋلادقا داۋاملىشىپ كېلىۋاتقان ئېسىل ئەنئەنىلىرى ۋە مېھىر-مۇھەببىتى مۇجەسسەملەنگەن مۇقەددەس بىر بۇيۇمدۇر.
سۇپرا دېگەن نېمە؟ ئۇنىڭ ياسىلىشى
سۇپرا، خېمىر يېيىش، نان راسلاش ۋە باشقا تائاملارنى تەييارلاش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان، ئادەتتە يەرلىك ئۇسۇلدا توقۇلغان پاختا رەخت (جاۋا ياكى چەكمەن) ياكى ئاشلانغان تېرىدىن تۆشۈك داستىخان شەكلىدە ياسالغان ئالاھىدە بىر ئاشخانا جابدۇقىدۇر.
ئۇنىڭ ياسىلىشى ئىنتايىن ئۆزگىچە. سۇپرا ئادەتتە بىر يېرىم مېتىر ئەتراپىدا تۆت چاسا قىلىپ، چىداملىق بولۇشى ئۈچۈن ئەستەرلىنىپ تىكىلىدۇ. ئۇنىڭ ئەڭ كۆزگە كۆرۈنەرلىك ئالاھىدىلىكى بولسا، تۆت بۇرجىكىگە تىكىلگەن كىچىك خالتىلاردۇر. بۇ خالتىلارنىڭ ھەر بىرىگە ئالاھىدە مەنىگە ئىگە نەرسىلەر سېلىنىدۇ: بىرىگە تۇز (ھاياتلىق ۋە بەرىكەت سىمۋولى)، يەنە بىرىگە ئۇن (توقلۇق ۋە باياشاتلىق سىمۋولى)، ئۈچىنچىسىگە ئاز مىقداردا خېمىرتۇرۇچ (ئائىلىنىڭ داۋاملىشىشى ۋە گۈللىنىشى سىمۋولى) سېلىنىپ، ئاغزى مەھكەم تىكىۋېتىلىدۇ. بەزى ئائىلىلەر تۇرمۇش ئېھتىياجىغا ئاساسەن بۇغداي ئۇنى ئۈچۈن ئايرىم، قوناق ئۇنى ئۈچۈن ئايرىم سۇپرا تەييارلايدۇ.
كۈندىلىك تۇرمۇشتىكى رولى ۋە ئەھمىيىتى
سۇپرىنىڭ ئىشلىتىلىش دائىرىسى بۇرۇن ئىنتايىن كەڭ ئىدى. ئۇ ئۇن تاسقاشتىن تارتىپ، سۇيۇقئاش، لەغمەن خېمىرىنى يېيىش، چۆچۈرە تۈگۈش، نان زۇۋۇلىسىنى كېڭەيتىش ۋە ھەر خىل كۆمەچ، قىيمىلىق تائاملارنى تەييارلاشقىچە بولغان بارلىق جەريانلاردا مۇھىم رول ئوينايدۇ. ئۇيغۇر ئاياللىرى ئۈچۈن سۇپرا ئەڭ يېقىن ۋە ئىشەنچلىك ياردەمچى ھېسابلىنىاتتى. ھازىر جەمئىيەتنىڭ تەرەققىي قىلىشىگە ئەگىشىپ كۆپىنچە ئائىلىدە سۇپرا كۆپ ئىشلىتىلمەسلىككە باشلىماقتا.
سۇپرا پەقەت ئىقتىدارى بىلەنلا مۇھىم ئەمەس، بەلكى ئۇنىڭغا سىڭدۈرۈلگەن قائىدە-يوسۇنلارمۇ ئۇنىڭ قىممىتىنى نامايان قىلىدۇ. سۇپرا ھەر ۋاقىت پاكىز تۇتۇلىدۇ، ئۇنىڭغا دەسسەش ياكى كېرەكسىز نەرسىلەرنى قويۇش قەتئىي چەكلىنىدۇ. بۇ، ئۇيغۇرلارنىڭ يېمەك-ئىچمەككە بولغان ھۆرمىتى ۋە پاكىزلىق ئېڭىنىڭ روشەن ئىپادىسىدۇر. شۇنداقلا، تاماقتىن ئېشىپ قالغان خېمىر ۋە كېيىنكى قېتىملىق تاماق ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان خېمىرتۇرۇچ سۇپرىدا ساقلىنىدۇ، بۇ ئۇنىڭ «بەرىكەت قاچىسى» دېگەن رولىنى تېخىمۇ گەۋدىلەندۈرىدۇ.
ئەۋلادتىن-ئەۋلادقا مىراس قالغان ئائىلە يادىكارلىقى
سۇپرا ئۇيغۇر ئائىلىلىرىدە ئەۋلادتىن-ئەۋلادقا مىراس قالىدىغان قىممەتلىك بىر بۇيۇم. ھەر بىر ئائىلىنىڭ ئۆزىگە خاس سۇپرىسى بولىدۇ. پەرزەنتلەر ئۆي ئايرىپ چىققاندا، ئاتا-ئانا ئۇلارغا يېڭى سۇپرا تەييارلاپ بېرىدۇ، بۇ ئۇلارنىڭ مۇستەقىل تۇرمۇشىغا قويغان تۇنجى قەدىمىگە بېرىلگەن بەخت تىلەكلىرىدۇر.
بولۇپمۇ قىزلار ياتلىق بولغاندا، ئانىنىڭ قىزىغا تەييارلاپ بەرگەن سۇپرىسى ئالاھىدە چوڭقۇر مەنىگە ئىگە. ئانا ئىككى خىل (بۇغداي ۋە قوناق) سۇپرىنى تەييارلاپ، ئۇنىڭ بۇرجەكلىرىدىكى خالتىلارغا تۇز، ئۇن ۋە خېمىرتۇرۇچنى سېلىپ، چىرايلىق قاتلاپ، قىزىنىڭ يېڭى ئۆيىگە ئاپىرىپ بېرىدۇ. بۇ سوۋغات قىزىنىڭ كەلگۈسى تۇرمۇشىنىڭ بەرىكەتلىك، باياشات بولۇشى، ئائىلىنى تىرىشچانلىق بىلەن باشقۇرۇپ، بەختلىك ياشىشىغا بولغان ئەڭ چوڭقۇر ئۈمىد ۋە دۇئانى ئىپادىلەيدۇ.
سۇپرا – بىر روھ، بىر مەدەنىيەت
قىسقىسى، سۇپرا ئاددىي بىر رەخت پارچىسى ياكى تېرە ئەمەس. ئۇنىڭ ھەر بىر تال يىپىغا ئۇيغۇرلارنىڭ پاكىزلىق، ئىقتىسادچانلىق، ئائىلىگە بولغان مۇھەببەت ۋە كەلگۈسىگە بولغان ئۈمىد-ئارزۇلىرى سىڭگەن. ئۇ بىر تۇرمۇش بۇيۇمى بولۇش سۈپىتى بىلەن، ئۇيغۇر خەلقىنىڭ مەنىۋى دۇنياسى، ئۆرپ-ئادەتلىرى ۋە قىممەت قاراشلىرىنى ئەكس ئەتتۈرۈپ بېرىدىغان جانلىق بىر مەدەنىيەت سىمۋولىدۇر. گەرچە زامان تەرەققىي قىلغان بولسىمۇ، سۇپرا بۈگۈنكى كۈندىمۇ نۇرغۇن ئۇيغۇر ئائىلىلىرىنىڭ ئاشخانىسىدا ئۆزىنىڭ مۇھىم ئورنىنى ساقلاپ كەلمەكتە.
