گۈرجەك بىر خىل كۆپ ئۇچرايدىغان قېزىش ۋە توشۇش قورالى بولۇپ، باغۋەنچىلىك، بىناكارلىق، دېھقانچىلىق قاتارلىق ساھەلەردە كۆپ ئىشلىتىلىدۇ. تۆۋەندىكىسى ئۇنىڭ كونكرېت تونۇشتۇرۇلۇشى:
ئۇيغۇرچە / Uyghurche : گۈرجەك
ئىنگىلىزچە / English : Spade
تۈركچە / Türkçe : Kürek
خەنزۇچە / 汉语 : 铁锨
1. ئاساسىي ئېنىقلىمىسى : گۈرجەكنىڭ ئاساسىي ئىقتىدارى تۇپراقنى قېزىش ۋە ئۆرۈش، شۇنداقلا كۆمۈر، دانلىق زىرائەت قاتارلىق بوش ماتېرىياللارنى كولاش ۋە يۆتكەشكە ئىشلىتىلىدۇ.
2. تارىخىي ئارقا كۆرۈنۈشى : گۈرجەكنىڭ تارىخىنى قەدىمكى دەۋردىن سۈرۈشتۈرۈشكە بولىدۇ، ئەڭ دەسلەپتە ياغاچ ياكى تاشتىن ياسالغان ئاددىي قورال بولۇشى مۇمكىن. مېتال تاۋلاش تېخنىكىسىنىڭ تەرەققىي قىلىشىغا ئەگىشىپ، گۈرجەكنىڭ بېشى تۆمۈردىن ياسىلىپ، چىدامچانلىقى ۋە ئۈنۈمى يۇقىرى كۆتۈرۈلدى. قەدىمكى زاماندا گۈرجەك يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشىدا ئىشلىتىلىپلا قالماستىن، يەنە ئۇرۇش قورالى سۈپىتىدە ئىشلىتىلىپ، ئۇنىڭ كۆپ ئىقتىدارلىقىنى نامايان قىلغان.
3. مەدەنىيەت ئەھمىيىتى : بەزى تارىخىي ئەدەبىي ئەسەرلەردە دېھقانلار قوزغىلىڭىنىڭ كۈچىگە سىمۋول قىلىنغان. گۈرجەك بىر خىل دېھقانچىلىق سايمىنى بولۇش سۈپىتى بىلەن، تېرىقچىلىق مەدەنىيىتى بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك بولۇپ، ئىنسانلار بىلەن تەبىئەتنىڭ ئىناق بىللە تۇرۇشىدىكى ئەقىل – پاراسىتىنى نامايان قىلىدۇ.
4. ھازىرقى زامان ئىشلىتىلىشى : پەن – تېخنىكىنىڭ تەرەققىي قىلىشىغا ئەگىشىپ، ھازىرقى زامان گۈرجىكىنىڭ لايىھەلىنىشى تېخىمۇ ئادىمىيلەشتى، ماتېرىيالى تېخىمۇ پۇختا، چىداملىق بولدى. گۈرجەكنىڭ ئىشلىتىلىشى يېزا ئىگىلىكى بىلەنلا چەكلىنىپ قالماستىن، يەنە بىناكارلىق، باغ – ئورمان، ئېكسپېدىتسىيە قاتارلىق ساھەلەردىمۇ كەڭ قوللىنىلىدۇ.
5. بىخەتەر ئىشلىتىش : گۈرجەكنىڭ ئۇچى بىر قەدەر ئۆتكۈر بولغاچقا، ئىشلەتكەندە بىخەتەرلىككە دىققەت قىلىپ، جىسمانىي جەھەتتىن زەخىملىنىشتىن ساقلىنىش كېرەك. توغرا ئىشلىتىش ئۇسۇلى ۋە مۇۋاپىق قوغداش تەدبىرى زۆرۈر
تۆمۈر گۈرجەك ئىشلىتىلىش ئورنى، ماتېرىيالى ۋە شەكلىگە قاراپ تۆۋەندىكى بىر قانچە تۈرگە بۆلۈنىدۇ :
1) ئىشلىتىلىش ئورنى بويىچە تۈرگە ئايرىش
باغۋەنچىلىك گۈرجىكى : ئادەتتە يېنىكرەك بولۇپ، ئائىلىۋى باغۋەنچىلىك ياكى كىچىك كۆلەمدىكى يەر مەشغۇلاتىغا ماس كېلىدۇ. گۈرجەك بېشى بىر قەدەر كىچىك بولۇپ، توپا بوشىتىش، ئورەك كولاش قاتارلىق ئىنچىكە خىزمەتلەرگە ماس كېلىدۇ.
قۇرۇلۇش گۈرجىكى : بۇ خىل گۈرجەك بىر قەدەر ئېغىر، گۈرجەك بېشى بىر قەدەر چوڭ بولۇپ، توپا-تاش كولاشقا ياكى بېتون، قۇم-شېغىل قاتارلىق ئېغىر نەرسىلەرنى توشۇشقا ماس كېلىدۇ.
دېھقانچىلىق گۈرجىكى : ئېتىز-ئېرىق تېرىقچىلىقىغا ئىشلىتىلىدۇ، ئاساسلىقى توپا قېزىش، يەر ئاغدۇرۇشقا ئىشلىتىلىدۇ، ئادەتتە بىر قەدەر چوڭ گۈرجەك يۈزى بار بولۇپ، كەڭ كۆلەمدىكى يەرلەرنى بىر تەرەپ قىلىشقا قولايلىق.
2) گۈرجەك بېشىنىڭ شەكلى بويىچە تۈرگە ئايرىش
ئۇچلۇق تۆمۈر گۈرجەك : گۈرجەك بېشىنىڭ ئالدى ئۇچى ئۇچلۇق بولۇپ، قاتتىق تۇپراقنى كولاشقا ياكى تار بوشلۇقتا خىزمەت قىلىشقا ماس كېلىدۇ، بىر قەدەر كۈچلۈك تېشىپ ئۆتۈش كۈچىگە ئىگە.
تەكشى باشلىق گۈرجەك : گۈرجەكنىڭ بېشى تەكشى بولۇپ، توپا، قۇم-شېغىللارنى تازىلاشقا ماس كېلىدۇ، ئادەتتە يەر يۈزىنى ياتقۇزۇپ، چوڭ كۆلەمدىكى توپا ياكى قۇم-شېغىللارنى تازىلاشقا ئىشلىتىلىدۇ.
يايسىمان گۈرجەك : گۈرجەك بېشى يايسىمان بولۇپ، قۇم، توپا، قار قاتارلىق پارچە-پۇرات ماتېرىياللارنى توشۇشقا ماس كېلىدۇ، ئادەتتە تازىلاش مەشغۇلاتى ياكى قاچىلاش-چۈشۈرۈش مەشغۇلاتىدا كۆپ ئۇچرايدۇ.
3) ماتېرىيال سۈپىتى بويىچە تۈرگە ئايرىش
پولاتتىن ياسالغان گۈرجەك : مۇستەھكەم، چىداملىق بولۇپ، قاتتىق يەر يۈزى ياكى ئېغىر يۈك شارائىتىدا ئىشلىتىشكە ماس كېلىدۇ، چىرىتىشكە چىداملىق.
ئاليۇمىندىن ياسالغان گۈرجەك : يەڭگىل، يېنىك ماتېرىياللارنى توشۇغاندا ئىشلىتىشكە ماس كېلىدۇ، ئەمما چىدامچانلىقى نىسبەتەن تۆۋەن.
سۇلياۋ گۈرجەك : ئاساسلىقى قار ياكى يېنىك ماتېرىياللارنى توشۇشقا ئىشلىتىلىدۇ، ئۇنىڭ ئېغىرلىقى يېنىك بولۇپ، ئېغىر مەشغۇلاتلارغا ماس كەلمەيدۇ.
4) تۇتقۇچ ماتېرىيالىغا ئاساسەن تۈرگە ئايرىش
ياغاچ دەستىلىك تۆمۈر گۈرجەك : ئەنئەنىۋى ھەم كۆپ ئۇچرايدۇ، قول سېزىمى بىر قەدەر ياخشى، لېكىن نەم مۇھىتتا ئاسان چىرىيدۇ.
مېتال دەستىلىك گۈرجەك : چىدامچانلىقى كۈچلۈك، يۇقىرى سىجىللىقتىكى خىزمەتكە ماس كېلىدۇ، ئەمما بىر قەدەر ئېغىر، ئۇزۇن ۋاقىت ئىشلەتكەندە چارچاش كېلىپ چىقىشى مۇمكىن.
ئەينەك تالالىق دەستىلىك گۈرجەك : چىداملىق ھەم چىرىشنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ، ئېغىرلىقى مۇۋاپىق بولۇپ، كەسپىي سايمانلاردا كۆپ ئىشلىتىلىدۇ.
ئوخشاش بولمىغان تۈردىكى گۈرجەك ئوخشاش بولمىغان خىزمەت مەنزىرىسىگە ماس كېلىدۇ، كونكرېت ئېھتىياجغا ئاساسەن مۇۋاپىق كېلىدىغان گۈرجەكنى تاللىغاندا خىزمەت ئۈنۈمىنى يۇقىرى كۆتۈرگىلى بولىدۇ.
ئومۇمەن ئېيتقاندا، گۈرجەك بىر خىل قەدىمىي ھەم ئەمەلىي ئىشلىتىلىدىغان قورال بولۇش سۈپىتى بىلەن، تارىختا مول ئىشلىتىلىپلا قالماستىن، ئۇنىڭ لايىھەلىنىشى ۋە ياسىلىشىمۇ ئۈزلۈكسىز تەرەققىي قىلىپ، ھازىرقى زامان جەمئىيىتىنىڭ ئېھتىياجىغا ماسلاشتى. مەيلى كۈندىلىك تۇرمۇشتا بولسۇن ياكى كەسپىي ساھەدە بولسۇن، گۈرجەك كەم بولسا بولمايدىغان قوراللارنىڭ بىرى.