2025 – يىلى 4 – ئاينىڭ 23 – كۈنى، تۈركىيەنىڭ ئىستانبۇل شەھىرىدە 6.2 بال يەر تەۋرىگەن، تەۋرەش مەنبەسىنىڭ چوڭقۇرلۇقى تەخمىنەن 10 كىلومېتىر بولۇپ، مەلۇم دەرىجىدە ساراسىمە ۋە يېنىك بۇزغۇنچىلىق پەيدا قىلغان. خەۋەر قىلىنىشىچە ،گۇگولنىڭ Android يەر تەۋرەشتىن ئالدىن سىگنال بېرىش سىستېمىسى يەر تەۋرەشتىن تەخمىنەن 30 سىكونت بۇرۇن بىر قىسىم ئابونتلارغا ئۇقتۇرۇش ئەۋەتكەن.
ئىجتىمائىي ئالاقە تاراتقۇلىرىدىكىلەرنىڭ ئىنكاسى ۋە ئاخبارات خەۋەرلىرىگە ئاساسلانغاندا، بۇ ئاگاھلاندۇرۇشلار ئابۇنىتچىلار بىلەن تەۋرەش مەركىزىنىڭ ئارىلىق پەرقىگە ئاساسەن،10 سېكۇنتتىن 30 سېكۇنتقىچە بولغان ئارىلىقتا يېتىپ بېرىپ، نۇرغۇن ئاھالىنى قىممەتلىك ۋاقىت بىلەن تەمىنلەپ، بىخەتەرلىك تەدبىرلىرىنى قوللانغان، مەسىلەن، ئۈستەل ئاستىغا يوشۇرۇنۇۋېلىش ياكى خەتەرلىك رايوندىن چېكىنىش دېگەندەك. ئەمما، بۇ سىستېما ھەر قېتىملىق يەر تەۋرەش ياكى ھەر بىر ئابونتنى بۇنداق ئۇزۇن ۋاقىت ئالدىن سىگنال بىلەن تەمىنلىيەلمەسلىكى مۇمكىن ئىكەن، چۈنكى سىگنال بېرىش ئۈنۈمى يەر تەۋرەش ئالاھىدىلىكى ( مەسىلەن، تەۋرەش مەنبەسىنىڭ چوڭقۇرلۇقى ۋە تارقىلىش سۈرئىتى )، ئىنتېرنېت تورىنىڭ ئۇلىنىش مۇقىملىقى ۋە ئابونت ئۈسكۈنىلىرىنىڭ ئورۇنلاشتۇرۇلۇشى قاتارلىق ئامىللارنىڭ تەسىرىگە ئۇچرايدىكەن.
گۇگولنىڭ Android يەر تەۋرەشتىن ئالدىن سىگنال بېرىش سىستېمىسى يەر شارى مىقياسىدا كەڭ قوللىنىلىدىغان يەر تەۋرەشتىن ئالدىن سىگنال بېرىش تېخنىكىلىرىنىڭ بىرى بولۇپ، Android ئەقلىي ئىقتىدارلىق يان تېلېفونىغا ئورنىتىلغان تېزلىنىشنى ئۆلچىگۈچ ئارقىلىق مىكرو تىپلىق يەر تەۋرەش ئەسۋابى سۈپىتىدە يەر يۈزىنىڭ تەۋرىنىشىنى ئۆلچەپ تەكشۈرگىلى بولىدۇ. سىستېما 4.5 بالدىن يۇقىرى يەر تەۋرەشنىڭ دەسلەپكى مەزگىلىدىكى P دولقۇنى ( بىر قەدەر تېز بولغان يەر تەۋرەش دولقۇنى ) نى پەرقلەندۈرگەندە، تەسىرگە ئۇچرىغان رايوندىكى ئابۇنىچىلارغا تېزلىكتە سىگنال بېرىدۇ. بۇ ئىقتىدارنى ئىشلىتىش ئۈچۈن، ئابۇنىچى يان تېلېفوننىڭ ئورۇن مۇلازىمىتى ۋە يەر تەۋرەشتىن سىگنال بېرىش ئىقتىدارىنىڭ قوزغىلىشىغا كاپالەتلىك قىلىشى، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا Wi – Fi ياكى كۆچمە سانلىق مەلۇمات ئۇلىنىشىنى ساقلىشى كېرەك. تۈركىيە گوگىلنىڭ يەر تەۋرەشتىن ئالدىن سىگنال بېرىش سىستېمىسى قاپلىغان دۆلەتلەرنىڭ بىرى، بۇ سىستېما 2020 – يىلىدىن باشلاپ يەر شارىدىكى يەر تەۋرەش كۆپ يۈز بېرىدىغان نۇرغۇن رايونلاردا تەدرىجى كېڭەيتىلىدۇ، بۇ ياپونىيە، يېڭى زېلاندىيە ۋە ئامېرىكىنىڭ كالىفورنىيە شىتاتى قاتارلىق جايلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
بۇ قېتىمقى يەر تەۋرەشتە، نۇرغۇن تۈركىيەلىك ئابۇنتلار ئىجتىمائىي ئالاقە تاراتقۇسى ئارقىلىق گۇگول بەرگەن سىگنالنى تاپشۇرۇۋېلىش كەچۈرمىشىنى ھەمبەھرىلەپ، ئۇنى «جاننى قۇتقۇزىدىغان ئەسكەرتىش» دەپ تەرىپلىگەن. مەسىلەن، ئىستانبۇلدىكى بىر ئاھالە ئاگاھلاندۇرۇش سېگنالى ئۇنىڭ بالىسىنى بىخەتەر رايونغا ئېلىپ بېرىشىغا ۋاقىت بېرىدىغانلىقىنى بىلدۈرگەن. ئەمما يەنە بەزى ئابونتلار ئاگاھلاندۇرۇش سېگنالىنى تاپشۇرۇپ ئالمىغانلىقىنى ئىنكاس قىلغان. بۇ بەلكىم ئۈسكۈنىنىڭ مۇناسىۋەتلىك رولىنى ئىشلەتمىگەنلىكى ياكى سىگنالنىڭ كېچىكىشى بولۇشى مۇمكىن ئىكەن. مۇتەخەسسىسلەرنىڭ كۆرسىتىشىچە، يەر تەۋرەشتىن ئالدىن سىگنال بېرىش سىستېمىسىنىڭ ئۈنۈمى تەۋرەش مەركىزى ئەتراپىدىكى زىچ ئەقلىي ئىقتىدارلىق يان تېلېفون تورى ۋە تېز سۈرئەتتە سانلىق مەلۇمات بىر تەرەپ قىلىش ئىقتىدارىغا تايىنىدىكەن، بۇ نوپۇس زىچ شەھەرلەردە، مەسىلەن ئىستانبۇلدا تېخىمۇ گەۋدىلىك بولىدىكەن.
دىققەت قىلىشقا ئەرزىيدىغىنى شۇكى، تۈركىيە يەر تەۋرەش كۆپ يۈز بېرىدىغان دۆلەت بولۇش سۈپىتى بىلەن، يېقىنقى يىللاردىن بۇيان يەر تەۋرەشتىن ئالدىن سىگنال بېرىش ۋە ئاپەتنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئىقتىدارىنى ئۈزلۈكسىز كۈچەيتكەن. گوگىلنىڭ خەلق ئىشلىتىدىغان ئالدىن سىگنال بېرىش سىستېمىسىدىن باشقا، تۈركىيە ھۆكۈمىتى ۋە پەن – تەتقىقات ئورگانلىرىمۇ يەر تەۋرەشنى كۆزىتىش پونكىتىنىڭ ھۆكۈمەت تەرەپ ئالدىن سىگنال بېرىش سىستېمىسىنى تەتقىق قىلىۋاتىدۇ، مەسىلەن تۈركىيە ئاپەت ۋە جىددىي ئىشلارنى باشقۇرۇش مەھكىمىسى ( AFAD ) قوللىغان تۈر.
بۇ سىستېمىلار گوگىلنىڭ ئاگاھلاندۇرۇشى بىلەن بىر – بىرىنى تولۇقلاپ، ئاممىنىڭ يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇش ئىقتىدارىنى يەنىمۇ ئۆستۈردى. ھالبۇكى، مۇتەخەسسىسلەر شۇنى ئەسكەرتىدۇكى، يەر تەۋرەشتىن ئالدىن سىگنال بېرىش پەقەت قىسقا ۋاقىتلىق ئىنكاس قايتۇرۇش ۋاقتى بىلەن تەمىنلەيدۇ، ئۇزاق مۇددەتلىك ئاپەتنىڭ ئالدىنى ئېلىش تەييارلىقى، مەسىلەن، ئىمارەتلەرنىڭ يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇش لايىھەسى، جىددىي قۇتقۇزۇش سومكىسى تەييارلاش ۋە ئاممىۋى تەربىيە يەنىلا يەر تەۋرەش زىيىنىنى ئازايتىشنىڭ ئاچقۇچى ھىساپلىنىدۇ.
گوگىل كەلگۈسىدە تېخىمۇ كۆپ ئابونتلارنىڭ ھاياتى بىخەتەرلىكىنى ۋاقتىدا كاپالەتكە ئىگە قىلىش ئۈچۈن، يەر تەۋرەشتىن ئالدىن سىگنال بېرىش سىستېمىسىنى داۋاملىق ئەلالاشتۇرۇپ، قاپلاش دائىرىسىنى كېڭەيتىپ ۋە توغرىلىق دەرىجىسىنى ئۆستۈرىدىغانلىقىنى بىلدۈردى.
