بولتا

بولتا دىگەن نېمە؟

بولتا مېخانىكىلىق مۇقىملاشتۇرۇش سىستېمىسىدىكى ئاساسىي زاپچاس بولۇپ، ئۇلاش، چىڭىتىش ۋە كۆۋرۈك سېلىش ئىقتىدارىغا ئىگە. بولتا ئادەتتە مېتال ماتېرىياللىرىدىن ياسىلىدۇ ۋە ئىككى ياكى ئۇنىڭدىن ئارتۇق جىسىمنى رېزبا ئايلىنىشى ئارقىلىق زىچ تۇتاشتۇرۇشقا خىزمەت قىلىدۇ.

ئۇيغۇرچە / Uyghurche : بولتا
ئىنگىلىزچە / English : Bolt
تۈركچە / Türkçe : Civata
خەنزۇچە / 汉语 : 螺栓

ئۇيغۇرچە ئىزاھلىق لۇغىتىدىكى چۈشەندۈرۈلۈشى :

بولتا

بولتا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]］رۇسچە［[يەشمىسى:] بىر ئۇچىدا كاللىكى، يەنە بىر ئۇچىدا رەزبىسى بولغان چىڭىتىش دېتالى.

بولتىلىق

بولتىلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] بولتىسى بار، بولتا ئورۇنلاشتۇرۇلغان.

بولتىلىماق

بولتىلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] بولتا بىلەن چىڭىتماق.

1. بولتىنىڭ ئاساسىي قۇرۇلمىسى

1.1 باش قىسمى (Bolt Head)

بولتىنىڭ يۇقىرىقى ئۇچىدىكى كەڭ قىسمى بولۇپ، ئادەتتە چىڭىتىش ۋە بوشىتىش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان كۇلۇچ ياكى باشقا قوراللارنىڭ تۇتۇش نۇقتىسى بولىدۇ. باش قىسمىنىڭ تۆۋەندىكىدەك بىر قانچە ئاساسلىق شەكلى بار:

• ئالتە قىرلىق باش (Hex Head): ئەڭ كەڭ تارقالغان تۈرى بولۇپ، ئالتە يان تەرەپلىك قۇرۇلمىسى ئارقىلىق ئالتە قىرلىق كۇلۇچ بىلەن چىڭىتىلىدۇ. يۇقىرى تولغىنىش كۈچى ۋە ئۇنىۋېرسال ئىشلىتىلىش ئالاھىدىلىكى بار.
• سىلىندىرسىمان باش (Cylindrical Head): ئوق شەكىللىك بولۇپ، بىر تەكشى سىلىندىر شەكلىدە. كۆپىنچە دېكوراتسىيەلىك ياكى ناپىز سىستېمىلاردا قوللىنىلىدۇ.
• يۇمىلاق باش (Round Head): ئەگرى يۈزلۈك، چىرايلىق كۆرۈنۈشكە ئىگە بولۇپ، ئەستېتىك تەلەپلەرنى قاندۇرىدىغان قۇرۇلما سىستېمىسىدا كۆپرەك ئىشلىتىلىدۇ.
• چۆكتۈرمە باش (Countersunk Head): باش قىسمى ئۇلىنىدىغان يۈزگە چۆكتۈرۈلگەن شەكىلدە لايىھەلەنگەن بولۇپ، تەكشى تۇتاشتۇرۇش يۈزى ھاسىل قىلىدۇ. مەھسۇلاتنىڭ سىرتقى كۆرۈنۈشىگە تەسىر قىلماسلىق ئۈچۈن كۆپ قوللىنىلىدۇ.

1.2 تۇتقۇچ قىسمى (Shank)

بولتىنىڭ باش قىسمى بىلەن رېزبا قىسمى ئارىسىدىكى سىلىندىرسىمان قىسىم. بولتىنىڭ ئاساسىي بەدىنى بولۇپ، يەتكۈزۈش ۋە يۈكلەش ئىقتىدارى ئۈچۈن مۇھىم. ئىستولبىنىڭ ئۇزۇنلۇقى ۋە دىئامېتىرى قوللىنىش تەلىپىگە قاراپ ئوخشاش بولمايدۇ.

1.3 رېزبا قىسمى (Thread)

بولتىنىڭ ئاستىنقى قىسمىدىكى بۇرمىسىمان سىزىق بولۇپ، گايكا ياكى رېزبىلىق تۆشۈك بىلەن ماسلىشىپ چىڭىتىش كۈچىنى ھاسىل قىلىدۇ. رېزبا تۆۋەندىكى ئالاھىدىلىكلەرگە ئىگە:

• رېزبا ئۆلچىمى: مېتىر سىستېمىسى (مەسىلەن M8، M10) ياكى ئىنگلىز سىستېمىسى (مەسىلەن 1/4″، 3/8″)
• رېزبا نازۇكلۇقى: بىر دۇم ياكى مىللىمېتىردىكى رېزبا چىشلىرىنىڭ سانى
• رېزبا شەكلى: V-شەكىللىك، مۇرەببە شەكىللىك، يۇمىلاق قاتارلىق

2. بولتىنىڭ ئاساسلىق تۈرلىرى

2.1 ئادەتتىكى بولتا (Standard Bolt)

كۆپ ئۇچرايدىغان ئۇنىۋېرسال ئىشلىتىلىدىغان بولتا تۈرى بولۇپ، كۆپىنچە قارا پولات ياكى كاربون پولاتتىن ياسىلىدۇ. ھەر خىل ماشىنا-ئۈسكۈنىلەر، مېبەل، ئاپتوموبىل قاتارلىق ساھەلەردە ئىشلىتىلىدۇ.

2.2 چىداملىقى يۇقىرى بولتا (High-Strength Bolt)

ئۈستۈن سۈپەتلىك پولات ماتېرىياللىرىدىن ياسىلىدۇ ۋە مەخسۇس ئىسسىقلىق مۇئامىلىسىگە ئۇچرىغان. يۇقىرى تارتىش كۈچى ۋە پۈكۈلۈش قارشىلىقى بار بولۇپ، قۇرۇلۇش قۇرۇلمىلىرى، كۆۋرۈك، پولات قۇرۇلمىلار ۋە ئېغىر ماشىنا-ئۈسكۈنىلەردە قوللىنىلىدۇ.

2.3 داتلاشماس پولات بولتا (Stainless Steel Bolt)

كۆپىنچە 304 ياكى 316 تىپتىكى داتلاشماس پولاتتىن ياسىلىدۇ. چىرىش، داتلىشىش، كىسلاتا-ئىشقارلىق مۇھىتقا چىداملىق بولۇپ، يېمەكلىك-ئىچىملىك سانائىتى، دېڭىز سانائىتى، تېببىي ئۈسكۈنىلەر ۋە خىمىيەلىك ئۈسكۈنىلەردە ئىشلىتىلىدۇ.

2.4 ئۆزى پاتىدىغان بولتا (Self-Tapping Screw)

ئۆزى تۆشۈك تېشىش ۋە رېزبا ياساش ئىقتىدارىغا ئىگە. ئالدىن تەييارلانغان تۆشۈك ياكى رېزبا تەلەپ قىلمايدۇ. كۆپىنچە نازۇك مېتال تاختايلار، ياغاچ، سۇلياۋ، پىلاستىك قاتارلىق ماتېرىياللارنى ئۇلاشتا ئىشلىتىلىدۇ.

2.5 كېڭىيىشچان بولتا (Expansion Bolt)

بۇ خىل بولتىلار پىلاستىك ياكى مېتال كېڭىيىشچان تۇرۇبا بىلەن بىرلەشتۈرۈلگەن بولۇپ، تۆشۈككە كىرگۈزۈلگەندىن كېيىن كۆپتۈرۈلۈپ، قاتتىق ماتېرىياللار بىلەن چىڭ ئۇلىنىدۇ. ئادەتتە قۇرۇلۇش-بېزەش ساھەسىدە ئىشلىتىلىدۇ. ئەڭ كۆپ تەرىقىنى كۆرگەن تۈرلىرى:

• مۇقىملاش بولتىسى (Anchor Bolt): بېتون ماتېرىياللارغا ئېغىر ئۈسكۈنىلەرنى مۇقىملاشتۇرۇشقا ئىشلىتىلىدۇ.
• تامغا چىڭىتىدىغان بولتا (Toggle Bolt): قۇرۇق تام ياكى بوشلۇقلۇق ماتېرىياللارنى چىڭىتىشقا ئىشلىتىلىدۇ.

2.6 قۇلۇپلاش بولتا (Locking Bolt)

مەخسۇس لايىھەلەنگەن تولغىنىش قارشىلىقى ئارقىلىق بوشاپ كېتىشنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ. بۇ خىل بولتىلار تەۋرىنىش، سوقۇلۇش قاتارلىق ناچار مۇھىتلاردا ئىشلەيدىغان ماشىنا-ئۈسكۈنىلەردە كۆپ ئىشلىتىلىدۇ. ئالاھىدە تۈرلىرى:

• نىلون قۇلۇپلاش بولتا (Nylon Insert Lock Nut): رېزبىنىڭ ئىچىگە نىلون چىڭىتقۇچنى قوشۇپ لايىھەلىگەن.
• مېتال قۇلۇپلاش بولتا (Metal Lock Nut): دېفورماتسىيە ياكى بىرلەشتۈرۈش ئارقىلىق قۇلۇپلاش ئىقتىدارىغا ئىگە.

2.7 ئالاھىدە بولتىلار (Special Bolts)

مەخسۇس سورۇنلارغا ياكى ئىشلىتىش تەلەپلىرىگە ماس كېلىدىغان ئالاھىدە بولتىلار:

• ھالقا بولتا (Eye Bolt): باش قىسمى ھالقا شەكلىدە بولۇپ، ئارغامچا ياكى زەنجىر ئۆتكۈزۈشكە ئىشلىتىلىدۇ.
• U شەكىللىك بولتا (U-Bolt): U شەكلىدە بولۇپ، تۇرۇبا قاتارلىق سىلىندىرسىمان جىسىملارنى چىڭىتىشتا ئىشلىتىلىدۇ.
• بۇرۇلما بولتا (Carriage Bolt): تۆت چاسا شەكىلدە لايىھەلەنگەن، ئادەتتە ياغاچنى ئۇلاشتا ئىشلىتىلىدۇ.

3. بولتىنىڭ ئاساسلىق رولى

3.1 مېخانىكىلىق ئۇلاش (Mechanical Connection)

بولتا ئىككى ياكى ئۇنىڭدىن ئارتۇق پارچىنى بىرلەشتۈرۈپ، بىرلەشمە قۇرۇلمىنى ھاسىل قىلىدۇ. بۇ خىل ئۇلاش ئاددىي، ئىشەنچلىك، چۇۋۇش ۋە قايتا قۇراشتۇرۇش ئاسان بولۇپ، ھەر خىل سانائەت ساھەلىرىدە كەڭ قوللىنىلىدۇ.

3.2 يۈك يەتكۈزۈش (Load Transfer)

بولتا ئوق يۆنىلىشلىك ۋە توغرا يۆنىلىشلىك يۈكلەرنى ئۇلانغان زاپچاسلارغا تەكشى تارقىتىش رولىنى ئوينايدۇ. يۈك يەتكۈزۈش ئارقىلىق قۇرۇلمىنىڭ پۈتۈنلەي مۇقىملىقىنى ساقلايدۇ.

3.3 ئورۇن تەڭشەش (Position Adjustment)

بەزى بولتىلار رېزبا ئايلىنىش ئىقتىدارى ئارقىلىق زاپچاسلارنىڭ ئورنىنى ياكى يوچۇقىنى تەڭشەيدۇ. بۇ ئىقتىدار ناھايىتى تەكشى ئورۇن بەلگىلەش تەلەپ قىلىنىدىغان ئىستانوك ۋە ئەسۋاب-ئۈسكۈنىلەردە ئىنتايىن مۇھىم.

3.4 بوشاپ كېتىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش (Anti-loosening)

ئالاھىدە لايىھەلەنگەن بولتىلار تەۋرىنىش، سوقۇلۇش قاتارلىق تەسىرلەر ئاستىدا بوشاپ كېتىشنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ. بۇ سىستېمىنىڭ ئىشەنچلىكلىكىنى ئاشۇرۇپ، بىخەتەرلىك ۋەقەلىرىدىن ساقلىنىشقا ياردەم بېرىدۇ.

4. توغرا بولتا تاللاش ئامىللىرى

4.1 بولتا ئۆلچىمى (Bolt Size)

بولتىنىڭ دىئامېتىرى، ئۇزۇنلۇقى ۋە رېزبا ئۆلچىمى قوللىنىش سورۇنىغا ماس كېلىشى كېرەك.

4.2 ماتېرىيال ۋە چىداملىقى (Material and Strength)

قوللىنىش مۇھىتى، كۈتۈلگەن يۈك ۋە بىخەتەرلىك پاكتورلىرىغا قاراپ، مۇۋاپىق ماتېرىيال ۋە چىداملىق دەرىجىسىنى تاللاش كېرەك.

4.3 قوللىنىش مۇھىتى (Application Environment)

نەملىك، تېمپېراتۇرا، كىمىيەۋى مۇھىت قاتارلىق ئامىللارنى نەزەردە تۇتۇپ مۇۋاپىق بولتا تۈرىنى تاللاش كېرەك.

4.4 باش قىسمى شەكلى (Head Style)

ئىشلىتىدىغان قورال تۈرى، چىڭىتىش تەلىپى ۋە سىرتقى كۆرۈنۈش تەلەپلىرىگە ئاساسەن باش قىسمى شەكلىنى تاللاش كېرەك.

بولتا مېخانىكىلىق ساھەدىكى ئەڭ ئاساسلىق ۋە مۇھىم چىڭىتىش دېتالى بولۇپ، ئۇنىڭ ئوخشىمىغان تۈرلىرى ھەر خىل ئامىللارغا ماس كېلىدىغان ئالاھىدە ئىقتىدارلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. توغرا بولتا تاللاش ۋە ئىشلىتىش قۇرۇلمىنىڭ بىخەتەرلىكى، ئۇزۇن مۇددەتلىك ئىشەنچلىكلىكى ۋە پۈتۈنلەي ئىشلەش ئۈنۈمى ئۈچۈن ناھايىتى مۇھىم رول ئوينايدۇ.