يەلپۈگۈچ دېگەن نېمە؟
يەلپۈگۈچ ئىنسانلار تارىخىدىكى ئەڭ قەدىمىي ۋە ئەمەلىي ئەسۋابلارنىڭ بىرى. ئۇنىڭ ئاساسلىق ئىقتىدارى ھاۋا ئېقىمى ھاسىل قىلىپ، ئادەمنى سالقىنلىتىش ياكى ھاۋانى ھەرىكەتلەندۈرۈشتىن ئىبارەت. يازنىڭ تومۇز ئىسسىق كۈنلىرىدە، توك ۋە زامانىۋى تېخنىكىلار بولمىغان دەۋرلەردە، يەلپۈگۈچ كىشىلەرنىڭ ئىسسىقتىن ساقلىنىشىدىكى ھەمراھى بولۇپ كەلگەن. گەرچە ئاددىي بىر قورالدەك كۆرۈنسىمۇ، ئۇ نۇرغۇن مەدەنىيەتلەردە چوڭقۇر تارىخىي ۋە بەدىئىي قىممەتكە ئىگە.
ئۇيغۇرچە / Uyghurche : يەلپۈگۈچ
ئىنگىلىزچە / English : Fan
تۈركچە / Türkçe : Yelpaze
خەنزۇچە / 汉语 : 扇子
يەلپۈگۈچنىڭ تۈرلىرى ۋە ماتېرىياللىرى
يەلپۈگۈچلەر ئاساسلىقى ئىككى چوڭ تۈرگە بۆلۈنىدۇ: قاتلىنىدىغان يەلپۈگۈچلەر (قاتلىما يەلپۈگۈچ) ۋە قاتلانمايدىغان مۇقىم يەلپۈگۈچلەر (دۈگىلەك ياكى باشقا شەكىلدىكى). قاتلىما يەلپۈگۈچ ئېلىپ يۈرۈشكە ئەپلىك بولغانلىقى ئۈچۈن ئەڭ كەڭ تارقالغان تۈر ھېسابلىنىدۇ. يەلپۈگۈچ ياساشتا ئىشلىتىلىدىغان ماتېرىياللارمۇ ئىنتايىن كۆپ خىل بولىدۇ. ئەنئەنىۋى يەلپۈگۈچلەر كۆپىنچە بامبۇك، ياغاچ، قەغەز، يىپەك، ھەتتا پەي ۋە پىل چىشى قاتارلىق ماتېرىياللاردىن ياسىلىدۇ. بۇ ماتېرىياللار يەلپۈگۈچنىڭ چىدامچانلىقىنى ۋە گۈزەللىكىنى بەلگىلەيدۇ.
مەدەنىيەت ۋە سەنئەتتىكى ئورنى
يەلپۈگۈچ پەقەتلا سالقىنلىتىش قورالى بولۇپلا قالماستىن، بەلكى مۇھىم بىر مەدەنىيەت سىمۋولىدۇر. شەرقىي ئاسىيا مەدەنىيىتىدە، بولۇپمۇ جۇڭگو ۋە ياپونىيەدە، يەلپۈگۈچ ئالىيجانابلىق، ئەقىل-پاراسەت ۋە ئىجتىمائىي ئورۇننىڭ بەلگىسى سۈپىتىدە ئىشلىتىلگەن. نۇرغۇنلىغان داڭلىق شائىرلار ۋە رەسساملار يەلپۈگۈچ يۈزىگە خەت يېزىپ ياكى رەسىم سىزىپ، ئۇنى يۇقىرى قىممەتكە ئىگە سەنئەت ئەسىرىگە ئايلاندۇرغان. ئۇيغۇر مەدەنىيىتىدىمۇ يەلپۈگۈچ نازۇك ئۇسسۇللاردا ۋە كۈندىلىك تۇرمۇشتا نەپىسلىكنىڭ ئىپادىسى سۈپىتىدە رول ئويناپ كەلگەن.
بۈگۈنكى دەۋردىكى يەلپۈگۈچ
گەرچە بۈگۈنكى كۈندە ھاۋا تەڭشىگۈچ ۋە ئېلېكترلىك شامالدۇرغۇچلار ئومۇملىشىپ كەتكەن بولسىمۇ، ئەنئەنىۋى قول يەلپۈگۈچى يەنىلا ئۆزىنىڭ ئۆزگىچە ئورنىنى ساقلاپ كەلمەكتە. ئۇ توك تەلەپ قىلمايدۇ، ئېلىپ يۈرۈشكە يېنىك، ھەمدە مۇھىت ئاسرايدۇ. نۇرغۇن كىشىلەر يەلپۈگۈچنى يەنىلا يازلىق مودا قوشۇمچە بۇيۇمى، ئۆي بېزەكچىلىكى ياكى ئەستە ساقلاشقا ئەرزىيدىغان سوۋغات سۈپىتىدە ئىشلىتىدۇ. يەلپۈگۈچ ئاددىيلىق بىلەن نەپىسلىكنى، ئەمەلىيلىك بىلەن سەنئەتنى بىرلەشتۈرگەن ۋاقىتسىز بىر كەشپىياتتۇر.
