قولياغلىق

قولياغلىق (Qolyaghliq) ئۇيغۇرلارنىڭ ئەنئەنىۋى قول ھۈنەر-سەنئەت بۇيۇملىرىنىڭ بىرى بولۇپ، ئۇ ئادەتتە يىپەك ياكى پاختىدىن تىكىلگەن، ئۈستىگە ھەر خىل نەقىشلەر كەشتىلەنگەن كىچىك، تۆت چاسا رەخت پارچىسىدۇر. «قول» ۋە «ياغلىق» دېگەن ئىككى سۆزنىڭ بىرىكىشىدىن ياسالغان بولۇپ، «قولغا تۇتىدىغان ياغلىق، قولدا ئىشلىتىدىغان رەخت» دېگەن مەنىنى بىلدۈرىدۇ.

ئۇيغۇرچە / Uyghurche : قولياغلىق
ئىنگىلىزچە / English : Handkerchief
تۈركچە / Türkçe : Mendil
خەنزۇچە / 汉语 : 手绢

قولياغلىقنىڭ ئالاھىدىلىكلىرى:

1. ماتېرىيالى: كۆپىنچە ئېسىل يىپەك (شايى، ئەتلەس پارچىلىرى)، بەزىدە سۈپەتلىك پاختا رەختلەردىن تىكىلىدۇ.

2. نەقىشلىرى: ئۇيغۇرلارنىڭ مىللىي ئالاھىدىلىكىگە ئىگە نەقىشلەر، گۈل-چېچەك (ئانار گۈلى، بادام گۈلى، قىزىلگۈل قاتارلىقلار)، گېئومېتىرىيىلىك شەكىللەر، يۈرەك  شەكلى ، ئۆزىنىڭ ۋەيا قارشى تەرەپنىڭ ئىسىملار ھەتتا بەزىدە خەتتاتلىق بىلەن شېئىر-بېيىتلار ياكى ياخشى تىلەكلەر ناھايىتى نازۇك ھەم چىرايلىق قىلىپ كەشتىلىنىدۇ.

3. رەڭلىرى: ئوچۇق، جەلپكار رەڭلەر كۆپ ئىشلىتىلىدۇ. ھەر بىر رەڭنىڭ ئۆزىگە خاس سىمۋوللۇق مەنىسى بولۇشى مۇمكىن.

4. ئىشلىنىشى: قولدا تىكىلىپ، قولدا كەشتىلىنىدۇ. ھەر بىر قولياغلىق ئۆزىگە خاس سەنئەت ئەسىرى ھېسابلىنىدۇ.

ئۇيغۇر جەمئىيىتىدىكى ئورنى:

قولياغلىق ئۇيغۇر جەمئىيىتىدە پەقەت كۈندىلىك تۇرمۇش بۇيۇمى بولۇپلا قالماستىن، بەلكى ناھايىتى چوڭقۇر مەدەنىيەت مەنىسىگە ئىگە مۇھىم سىمۋوللۇق رول ئوينايدۇ:

1. مۇھەببەت ۋە ساداقەتنىڭ سىمۋولى:

   • ياشلار ئارىسىدا، بولۇپمۇ قىزلار ئۆزلىرى ياقتۇرغان يىگىتكە قولياغلىق سوۋغا قىلىش ئارقىلىق كۆڭلىنى ئىپادىلەيدۇ. بۇ قولياغلىق يىگىت ئۈچۈن قىزنىڭ مۇھەببىتى ۋە ساداقىتىنىڭ ئىپادىسى ھېسابلىنىدۇ.

   • توي-تۆكۈنلەردە كېلىنچەك يىگىتكە ۋە ئۇنىڭ ئائىلىسىدىكىلەرگە ئۆز قولى بىلەن تىككەن ياكى ئالاھىدە ھازىرلانغان قولياغلىق سوۋغا قىلىدۇ.

2. ھۆرمەت ۋە مىننەتدارلىقنىڭ ئىپادىسى:

   • ئۇيغۇرلاردا مېھمانلارغا، ئۇستازلارغا ياكى ھۆرمەتلىك كىشىلەرگە قولياغلىق سوۋغا قىلىش ئارقىلىق ھۆرمەت ۋە مىننەتدارلىق بىلدۈرۈلەتتى.

   • مۇھىم سورۇنلاردا، مەسىلەن، نورۇز بايرىمى ياكى باشقا تەبرىكلەش پائالىيەتلىرىدە، بىر-بىرىگە قولياغلىق تەقدىم قىلىش ئومۇملاشقان ئادەت ئىدى.

3. مىللىي كىملىك ۋە مەدەنىيەتنىڭ نامايەندىسى:

   • قولياغلىقتىكى نەقىشلەر، رەڭلەر ۋە ياسىلىش ئۇسلۇبى ئۇيغۇرلارنىڭ ئېستېتىك قارىشى، تۇرمۇش ئادەتلىرى ۋە مىللىي روھىنى ئەكس ئەتتۈرۈپ بېرىدۇ.

   • ئۇ ئۇيغۇر قول ھۈنەرۋەنچىلىكىنىڭ مۇھىم بىر تۈرى سۈپىتىدە، مىللىي مەدەنىيەت مىراسلىرىنىڭ بىر قىسمى ھېسابلىنىدۇ.

4. مۇراسىم بۇيۇمى:

   • توي مۇراسىملىرىدا، قولياغلىقنى كېلىن-كۈيئوغۇلنىڭ قولىغا باغلاش، ياكى توي سوۋغىتى سۈپىتىدە بېرىش ئادەتلىرى بار.

   • ئۇسسۇل ئوينىغاندا، ئاياللار قولىدا قولياغلىق تۇتۇپ، ئۇسسۇل ھەرىكەتلىرىنى تېخىمۇ جانلىق ۋە چىرايلىق ئىپادىلەيدۇ.

5. زىننەت بۇيۇمى ۋە كۈندىلىك تۇرمۇش:

   • ئىلگىرى كىشىلەر قولياغلىقنى قولىدا ئېلىپ يۈرۈش ياكى يانچۇقىغا سېلىپ قويۇش بىلەن بىرگە، زىننەت بۇيۇمى سۈپىتىدىمۇ ئىشلەتكەن.

   • قولياغلىق يەنە بەدەندىكى تەرنى سۈرتۈش، بۇرۇن تازىلاش (ماڭقا سۈرتۈش) … قاتارلىق كۈندىلىك تۇرمۇشتىمۇ دائىم قوللىنىدىغان بىر تۇرمۇش بويۇمى بولغان.

   • گەرچە ھازىرقى زاماندا ئۇنىڭ كۈندىلىك قوللىنىشى ئازايغان بولسىمۇ، ئۇ يەنىلا سوۋغات-سالام، مۇراسىم ۋە سەنئەت ساھەسىدە ئۆز قىممىتىنى ساقلاپ كەلمەكتە.

قىسقىسى، قولياغلىق ئۇيغۇر جەمئىيىتىدە پەقەتلا بىر تۇرمۇش بۇيۇم بولۇپ قالماستىن، بەلكى ئۇ مۇھەببەت، ھۆرمەت، دوستلۇق، مېھماندوستلۇق، گۈزەللىك ۋە مىللىي مەدەنىيەتنىڭ مۇھىم سىمۋولى ھېسابلىنىدۇ. ئۇ ئۇيغۇرلارنىڭ تۇرمۇشى، ئۆرپ-ئادىتى ۋە سەنئىتى بىلەن چەمبەرچاس باغلانغان.