24 سائەت

كىرپە كىرپىلەر ئائىلىسى ( Erinaceidae ) گە تەۋە بولغان ھايۋان بولۇپ، دۇنيانىڭ كۆپلىگەن جايلىرىدا، بولۇپمۇ ياۋروپا، ئاسىيا ۋە ئافرىقىدا كەڭ تارقالغان. ھازىرغىچە كىرپىنىڭ 17 تۈرى بايقالغان بولۇپ، ئۇلار ئارىسىدا ئەڭ كۆپ تەتقىق قىلىنغىنى ياۋروپا كىرپىسى (European hedgehog) ھېسابلىنىدۇ.

ئۇيغۇر تىلىدا سۆز تۈركۈمى دېگىنىمىز تىلشۇناسلىقتىكى ئەڭ مۇھىم ئاساسىي ئۇقۇملارنىڭ بىرى بولۇپ، سۆزلەرنى گرامماتىكىلىق ئالاھىدىلىكى، فونكسىيىسى، مەنىسى ۋە شەكلىگە ئاساسەن ئوخشاش گۇرۇپپىلارغا ئايرىش. سۆز تۈركۈملىرى ھەرقانداق تىل سىستېمىسىنىڭ ئاساسلىق بىناسى ھېسابلىنىدۇ. تىلنىڭ گرامماتىكىلىق قۇرۇلمىسىنى ئانالىز قىلىش ۋە چۈشىنىشنىڭ ئاساسى شۇ تىلدىكى سۆز تۈركۈملىرىنى توغرا پەرقلەندۈرۈش ۋە ئۇلارنىڭ ۋەزىپىلىرىنى بىلىشتۇر.

پېشايۋان بەزىدە ئايۋان دەپمۇ ئاتىلىدۇ. پىشايۋان ئۇيغۇر بىناكارلىق قۇرۇلۇشتا كۆپ قوللىنىلىدىغان بىر خىل ئۆي لايىھە ئۇسلۇبى، ئاھالە تۇرالغۇلاردا كۆپ ئۇچرايدىغان بىر خىل قۇرۇلۇش قۇرۇلمىدۇر.

لىم ئۇيغۇرچە يەنە چەگە دەپمۇ ئاتىلىدۇ. لىم بىناكارلىق قۇرۇلۇشىدىكى تىك يۆنىلىشلىك يۈكنى ئۈستىگە ئالىدىغان، ئېگىلىشنى ئاساس قىلىدىغان قۇرۇلما. 

بىلال ئەنۋەر ئىجادىيەتلىرىدىن تاللانما

بىلال ئەنۋەر تاللانما ناخشىلىرى

يالغۇز كىشىلىك ئولتۇرۇش

لالەم

مۇھەببەت

ئاھگۈل

ۋەتىنىم سەن

چاتما ناخشىلار 002

چاتما ناخشىلار 001

زىلالە - ئابدۇللا ئابدۇرېھىم

بىزنىڭ كېيىنكى ئوتتۇرا ئەسىرلەر تارىخىمىزدا ئۆزلىرىنىڭ ئالاھىدە سەلبىي قىلمىشلىرى بىلەن نام قالدۇرۇپ ئۆتكەن چوڭ خوجا - ئىشانلارنىڭ مەشھۇر ۋەكىللىرىدىن بىرى - ئاپئاق خوجا (ھىدايەتۇللا خوجا) دۇر.

ئۇيغۇر كىلاسسىك شېئىرىيتىدە كۆپ ئۇچرايدىغان بىر قىسىم سۆزلەر

تارىم ۋە كۆنچى دەريالىرىنىڭ ئوتتۇرا ، ئاياغ ئېقىنلىرىدا بىر سېھىرلىك ماكان بار ، بۇ ماكان تارىختا لوپ دەپ ئاتالغان . ئۇلۇغ تارىخچىمىز موللا مۇسا سايرامى ‹‹ تارىخىي ھەمىدى ›› ناملىق كىتابىدا لوپ رايونىنىڭ چېگرىسى ۋە ئەھۋاللىرى ھەققىدە مۇنداق دەپ يازغان : ‹‹ موغۇلىستان تەۋەلىكىدىكى ئالتەشەھەرنىڭ شەرق ۋە جەنۇب بۇرچىنىڭ ئارىلىقىدا لوپ دېگەن بىر مەشھۇر ۋە چوڭ زېمىن بار ... بۇ زېمىندىن خوتەن ، يەكەن ، ئاقسۇ ، كورلا دەريالىرى ئۆتىدۇ ... بۇ دەريالارنىڭ ئەتراپ ۋە ياقىلىرىدا ياكى ئارالچە ۋە شاخچىلىرىدا تەخمىنەن ئون ئىككى مىڭ ئۆيلۈكتىن ئارتۇق قەدىمكى ئاھالىنىڭ ياشايدىغانلىقى مەلۇم ، ئۇلار زىرائەت تېرىشنى بىلمەيدۇ . ئۇلارنىڭ باغ ئىمارەت ، ھويلا – ئارام ۋە يەل- يېمىشلىرىمۇ يوق ، بەلكى ئۇلار بۇ خىل نەرسىلەرنى ئەسلا كۆرمىگەن ياكى بىلمىگەن بولسا كېرەك . ئۇلار دەريادىن بېلىق تۇتۇپ تائام قىلىپ يەيدۇ . قومۇشتىن كەپە ۋە ئۆي ياسايدۇ . ئۇلارنىڭ چارۋىسى كۆپ بولۇپ ، بىر يەردە تۇرالمايدۇ . ... ئۇلار ئۆز يۇرتىدىن ناھايىتى كەم چىقىدۇ . بەزىلىرى پەقەت چىقمايدۇ ، بىزنىڭ شەھەرلىرىمىزگە كەلمەيدۇ . بىزنىڭ شەھەرلىرىمىزدىكى ئادەملەر بارسا ، ئۇلار قورقۇپ يېقىن كەلمەيدۇ ...››

يىللارغا جاۋاب

مانتا — ئۇيغۇر تائام مەدەنىيىتىنىڭ مۇھىم بىر قىسمى بولۇپ، ئۇيغۇر تائام سەنئىتىنىڭ گۆھىرى ھېسابلىنىدۇ. مانتا پەقەت بىر يېمەكلىك ئەمەس، بەلكى ئۇيغۇر خەلقىنىڭ تارىخى، مەدەنىيىتى ۋە ئائىلە ئەنئەنىسىنىڭ مۇھىم ئىپادىسىدۇر.

خوتەن خەلقىنىڭ ئۆيلىرى شىنجاڭنىڭ باشقا جايلىرىدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ ئۆيلىرى بىلەن سېلىشتۇرغاندا ئورتاقلىققا ۋە خاسلىققا ئىگە . خوتەندە ھۆل – يېغىن ئاز ، قۇم – بوران كۆپ بولغاچقا ، ئۆي سېلىشتا بۇ نۇقتىغا ئالاھىدە ئەھمىيەت بېرىلىدۇ . خوتەننىڭ شەھەر – يېزىلىرىغا بارسىڭىز ئازادە ، يورۇق ، ھەر خىل نەقىش – ئويمىلار بىلەن كۆركەم سېلىنغان ئۇيغۇر ئۆيلىرى سىزنى جەلپ قىلىدۇ .