خەتكۈچلەر: جەنۇبىي ئافرىقا

شاھمات، ئىككى كىشى ئوتتۇرىسىدا ئوينىلىدىغان، چوڭقۇر ئىستراتېگىيە، ئىنچىكە تاكتىكا ۋە يىراقنى كۆرەرلىككە ئەھمىيەت بېرىدىغان بىر خىل ئەقلىي ئويۇن. ئۇ پەقەت بىر ئويۇنلا بولۇپ قالماستىن، بەلكى ئىلمىي تەپەككۇر، سەنئەت ۋە رىقابەت روھىنى ئۆزىدە مۇجەسسەملىگەن بىر مەدەنىيەت ھادىسىسىدۇر. ئويۇنچىلار 64 كاتەكلىك تاختاي ئۈستىدە 16 خانىدىن تەركىب تاپقان قوشۇنغا قوماندانلىق قىلىپ، قارشى تەرەپنىڭ شاھىنى «مات» قىلىش، يەنى ئۇنى قېچىپ قۇتۇلالمايدىغان ھالەتكە كەلتۈرۈش ئارقىلىق غەلىبىنى قولغا كەلتۈرىدۇ.

ھويلا – ئۇيغۇرلارنىڭ كۈندىلىك تۇرمۇشى، مەدەنىيىتى ۋە روھىي دۇنياسى بىلەن چەمبەرچاس باغلانغان، ئاددىيغىلا بىر ئۆينىڭ سىرتىدىكى بوشلۇق بولماستىن، بەلكى بىر ئائىلىنىڭ خۇشاللىقى، جەمئىيەتلىك مۇناسىۋىتى ۋە تەبىيەتكە بولغان مۇھەببىتى ئەكىس ئېتىدىغان مۇقەددەس ماكاندۇر. ئۇيغۇرلار ئۈچۈن ھويلا، ئۆينىڭ داۋامى، روھىي ئارامگاھ ۋە گۈزەللىككە بولغان ئىنتىلىشنىڭ نامايەندىسى ھېسابلىنىدۇ.

دەرۋازا، پەقەتلا بىر بوشلۇقتىن يەنە بىر بوشلۇققا ئۆتۈشتىكى ئېغىز ئەمەس، بەلكى ئۇيغۇر خەلقىنىڭ قەدىمكى بىناكارلىق سەنئىتى، ئۆرپ-ئادەتلىرى، ئىجتىمائىي مۇناسىۋەتلىرى ۋە مەنىۋىي دۇنياسىنى ئەكىس ئەتتۈرىدىغان مۇھىم مەدەنىيەت بەلگىسىدۇر. قەدىمكى شەھەر سېپىللىرىدىكى ھەيۋەتلىك قوۋۇقلاردىن تارتىپ، ھويلا-ئاراملارنىڭ كۆركەم نەقىشلىك كىرىش ئېغىزلىرىغىچە، دەرۋازا ئۇيغۇرلارنىڭ تۇرمۇشىدا ئالاھىدە ئورۇن تۇتىدۇ.

تۈڭلۈك، ئۇيغۇر ئەنئەنىۋى بىناكارلىقىدىكى ئۆگزىنىڭ چوققىسىغا جايلاشقان، ئاساسلىقى ھاۋا ئالماشتۇرۇش، يورۇقلۇق كىرگۈزۈش ۋە تۈتۈن چىقىرىش رولىنى ئوينايدىغان مۇھىم تەركىبىي قىسىم. ئۇ پەقەت بىر بىناكارلىق ئېلېمېنتى بولۇپلا قالماي، بەلكى ئۇيغۇر خەلقىنىڭ تۇرمۇش پەلسەپىسى، ئائىلە ئىناقلىقى ۋە ئىجتىمائىي مۇناسىۋەتلىرىنى ئەكىس ئەتتۈرىدىغان چوڭقۇر مەنىگە ئىگە مەدەنىيەت سىمۋولىدۇر.